Almanya’nın sınır kontrolü hamlesi, Avrupa ve Schengen bölgesi için ne anlama geliyor?

Hilken Doğaç Boran
BBC Türkçe

Sığınmacılar tarafından düzenlenen peş peşe bıçaklı saldırılarılarla sarsılan ve aşırı sağın yükselişte olduğu Almanya, kara sonlarında yeni tedbirler alacağını duyurdu. 16 Eylül itibarıyla yürürlüğe giren tedbirlere komşu ülkelerden tepki geldi.

Dokuz ülkeye sonu olan Almanya, kara sonlarında yeni tedbirler alacağını 9 Eylül’de duyurmuştu.

Yeni tedbirler kapsamında Alman kolluk kuvvetleri Avusturya, Polonya, Çekya ve İsviçre’nin yanı sıra Fransa, Belçika, Hollanda, Danimarka ve Lüksemburg hudutlarında da ekstra denetimler yapacak.

Almanya hükümeti, yeni tedbirlerin komşu ülkelerle koordinasyon içinde uygulanacağını ve sınır bölgelerinde trafik vb. aksiliklere yol açmayacağını söyledi.

Avrupa Kurulu’nun web sitesinde yer alan bir açıklamaya göre Almanya’nın süreksiz sınır tedbirleri 15 Mart 2025’e kadar sürecek.

Açıklamada tedbirlere münasebet olarak “düzensiz göç ile alakalı güvenlik riskleri” gösterildi.

Avrupa Kurulu’na göre Schengen bölgesi içinde sınır denetimleri fakat “son deva olarak” uygulanmalı ve bu uygulamaların müddeti altı ayı geçmemeli. Lakin Almanya dahil birçok üye devlet, yıllardır farklı münasebetlerle sonlarında ekstra denetimler yapıyor.

Berlin’in duyurduğu yeni tedbirler, ilkbahardan bu yana sığınmacılar tarafından düzenlenen hücumların akabinde geldi.

Ağustos’ta Solingen kentinde düzenlenen ve üç kişinin öldürüldüğü saldırıyı IŞİD üstlenmişti.

Saldırıların ardından aşırı sağ Almanya için Alternatif (AfD) partisi, Thüringen eyaletindeki yerel seçimleri kazandı. Saksonya eyaletinde ise ikinci sıraya yükseldi.

AfD, böylelikle İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana Almanya’da bir eyalet seçimi kazanan ilk aşırı sağ parti oldu.

AfD’nin 22 Eylül’de yapılacak Brandenburg eyaleti seçimlerinde de muvaffakiyet elde etmesi bekleniyor.

İktidardaki Sosyal Demokratlar’ın, yerel seçimlerdeki darbenin akabinde sınır güvenliğini ön plana çıkarması dikkat çekti.

Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin (UNCHR) Şubat 2024 tarihli raporuna göre Almanya, üç milyona yakın mülteci ve sığınmacıya ev sahipliği yapıyor.

Rapora göre Almanya, Avrupa’da en fazla sığınmacı ve mülteci ağırlayan ülke. Dünya çapındaysa üçüncü sırada.

“Schengen Mutabakatı’nın fiilen askıya alınması demek”

Almanya’nın sınır güvenliği kararını duyurmasının akabinde Avrupa Birliği’nin (AB) sınır ülkelerinden tepki geldi.

Polonya Başbakanı Donald Tusk, 10 Eylül’de yaptığı bir konuşmada Berlin’in atağının “Schengen Muahedesi’nin büyük ölçekte fiilen askıya alınması demek” olduğunu söyleyerek kararı eleştirdi.

“Böyle eylemler Polonya açısından kabul edilemez” diye konuşan Tusk, atağın Almanya’nın başarısız göç siyasetlerinin bir sonucu olduğunu ifade etti.

Yunanistan Başbakanı Kriakos Miçotakis ise, 12 Eylül’de bir radyo kanalına verdiği demeçte Alman hükümetinin “anlayışlı ve toplumsal olarak bonkör” göç siyaseti yüzünden tepki çektiğini söyledi ve sözlerine şöyle devam etti:

“Bunun karşılığı Schengen’i tek tarafları olarak kaldırıp topu Avrupa’nın dış sonlarında bulunan ülkelere atmak olamaz.”

Göç aksisi siyasetleriyle tanınan Macaristan Başbakanı Viktor Orban ise Berlin’in adımını destekledi.

Orban, X üzerinden yaptığı paylaşımda Almanya Başbakanı Olaf Scholz’u tebrik etti ve “Kulübe hoşgeldiniz #GöçüDurdur” dedi.

Almanya’ya komşu Avusturya’nın İçişleri Bakanı Gerhard Karner ise, Alman Bild gazetesine verdiği demeçte ülkesinin Almanya tarafından geri gönderilen mültecileri kabul etmeyeceğini söyledi.

Karner, “Burada müzakere edecek alan yok. Yasa belli. Federal Polis yöneticisine hiçbir transfer yapmama talimatı verdim” dedi.

Almanya’ya sonu olan Çekya İçişleri Bakanı Vit Rakusan ise yeni tedbirlerin sınırda büyük bir fark yaratmasını beklemediklerini söyledi.

“Yıkıcı sonuçları olabilir”

Alman Entegrasyon ve Göç Araştırma Merkezi (DeZIM) Göç Bölümü Başkanı Zeynep Yanaşmayan, sınır denetimlerini artırmanın “doğru bir adım olduğunu düşünmediğini” söyledi.

Yanaşmayan, BBC Türkçe’ye verdiği demeçte “Tamamıyla şimdi aşırı sağ dediğimiz telaffuzların Amanya’daki politikayı ele geçirdiğini ve önemli bir endişe ortamı yarattığını görüyoruz. Merkez partiler de önemli katkıda bulunuyor bu duruma” dedi.

Aşırılıkçı akınların önlenmesi için tahlilin sonların kapatılması olmadığına dikkat çeken Yanaşmayan, “Sorunun ne olduğunu konuşmadan tedbir almaya çalışıyoruz. Çözmeye başlamadan önce ne olduğunun tespit edilmesi gerek” tabirini kullandı..

Akademisyen, bu atağın hem AB’ye hem de Almanya’ya zarar vereceğini, sınır denetim noktalarında hak ihlalleri yaşanabileceğini söyledi.

Yanaşmayan sözlerine şöyle devam etti:

“AB ülkeleri arasında da tartışma yaratacak. Kim daha sert göç siyaseti uygulayacak yarışı başladı resmen. Bu kararlar büsbütün aşırı sağın ekmeğine bal sürüyor.”

Yanaşmayan, Almanya’nın “bilimden uzak biçimde siyaset yaptığını” söyledi ve ekledi:

“Almanya, AB siyasetini belirlemede kuvvetli bir ülke. Merkez sol diyebileceğimiz bir hükümet idaresinde bu kadar katı bir yere savrulması, AB’nin göç siyasetinin gidişatı hakkında çok şey söylüyor.”

Aşırı sağ tarafından ortaya atılan siyasetlerin uygulanmasının “yıkıcı sonuçları olabileceğini” ifade eden Yanaşmayan, şunları kaydetti:

“Bu, ‘Onlar dedi, biz yaptık bitti’ denecek bir bahis değil. AfD o zaman daha fazlasını isteyecek, halkı o tarafa itecek. Bu şekilde aşırı sağ siyasetleri normalleştiriyoruz.

“Bir grup insanın sınırda dolup taşan merkezlerde yaşamasını, belli insan haklarının onlara işlememesini normalleştiriyoruz. Bunun yıkıcı sonuçlarını tarihte bu ülkede de öbür ülkelerde de gördük.”

“Domino tesiri yaratacak”schengen

Avrupa Kamu Hukuku Örgütü’ne bağlı Avrupa Hukuk ve Yönetim Okulu (ELGS) Öğretim Üyesi Eugenia Kopsidi, Almanya’nın atılımının AB içindeki göçmen akışını etkileyebileceğini söyledi.

BBC Türkçe’ye konuşan Kopsidi, “Almanya’ya girmekte zorlanan sığınmacılar girmesi daha kolay ve müdafaa tedbirlerinin daha az olduğu ülkelere odaklanabilir, bu da potansiyel olarak AB içindeki göç akışlarının yeniden dağılımına yol açabilir” dedi.

Kopsidi ayrıyeten, üye devletlerin tek taraflı ataklarının AB’nin Mayıs’ta kabul ettiği Yeni Göç Paktı’na zarar verebileceğini de ifade etti.

Kopsidi, Almanya’nın atağının AB’de zincirleme bir sınır tedbirlerini artırma tesiri yaratabileceğini söyledi:

“Avrupa’nın en fazla göçmen ağırlayan ülkesi ve en büyük iktisadının bu kararı, diğer AB hükümetlerini de, Almanya’ya gitmeye çalışan göçmenlerin yükünü taşımaktan kaçınmak ismine daha sıkı sınır denetimleri uygulamaya itecek bir domino tesiri yaratacaktır.”

Kopsidi, münferit hücumlardan yola çıkarak sadece göçmenlere yahut spesifik bir gruba yönelik kısıtlamalar getirmenin doğru olmadığını, bunun “ayrımcılık ve damgalamayı körükleyebileceğini” ifade etti.

Öğretim üyesi, “Politikalar bunun yerine kanıtları, işlenen kabahatlerin temel sebeplerini, sosyo-ekonomik koşulları ve istikrarlı bir güvenlik ve insan hakları yaklaşımını temel almalı” sözünü kullandı..

Hak savunucuları ek denetimlere tepkili

Almanya’nın önde gelen mülteci örgütü Pro Asyl’den BBC Türkçe’ye konuşan Wiebke Judith, Almanya hükümetinin bu atılımla sığınmacılara “burada istenmiyorsunuz” mesajını vermek istediğini söyledi.

Judith, “Bu yüzden açıkça Almanya hudutlarında geri gönderme ihtimalini konuşuyorlar ve Almanya anayasasını ihlal etmesine karşın kimi sığınmacılara en temel toplumsal yardımların yapılmasını dahi engellemeye çalışıyorlar” dedi.

Yetkili, ayrıyeten isim vermeden AfD’yi eleştirdi:

“Pro Asyl, Alman hükümetinin ülkedeki aşırı sağcı popülistlerin oyununa gelmesinden tasa ediyor. Almanya’da göç ve sığınma konusunda öfkeli ve insanlıktan çıkarıcı telaffuzdan faydalanan yalnızca tek bir parti var.”

Judith, Almanya’nın kararının AB genelinde “bencillik ve iş birliği eksikliği” olarak yorumlandığını öne sürdü ve şunları söyledi:

“[Ek sınır önlemlerini] sırf Macaristan Başbakanı Victor Orban gibi AB’nin daha da bölünmesini isteyenler alkışlıyor… Alman hükümeti [girdiği] bu yeni yolla AB kanunları ve hukukun üstünlüğü ile insan hakları gibi temel kıymetlerin meşruiyetine daha da zarar verme riskine giriyor.”

Almanya’nın Ankara Büyükelçiliği: ‘Türkiye için vize verme süreci olağan şekilde işlemeye devam edecek’

Almanya’nın Ankara Büyükelçiliği, Almanya’da bugün itibarıyla süreksiz olarak uygulanacak sınır denetimlerinin inançlı, düzenli ve yasal girişin sağlanmasını hedeflediğini ifade ederek, “Türkiye için vize verme süreci olağan şekilde işlemeye devam edecek ve bu durumdan etkilenmeyecektir.” sözünü kullandı.

X sosyal medya hesabından yazılı açıklama yapan Büyükelçilik, bu önlemin Avrupa Birliği hukuku ile uyumlu olduğu ve Schengen ortaklarına evvelce duyurulduğunu aktardı.

Açıklamada, Almanya’ya “güvenli, düzenli ve yasal girişin” sağlanmasının bu kararın temel gayesi olduğu vurgulandı.