Arap dünyasının Gazze’yi yeniden inşa planı neleri içeriyor?

Donald Trump’ın Gazze’yi alma açıklaması sonrası Mısır’ın başını çektiği ülkeler, Filistin halkının topraklarında kalmasını sağlayacak bir karşı plan üzerinde çalışıyor.
Reuters haber ajansı, Gazze’nin inşası ile ilgili en az dört taslağın olduğunu, Mısır’ın teşebbüsü ile şekillenen planınsa Arap ülkelerinin bir kısmının yardımını aldığını aktarıyor. Bu plan Hamas olmadan Gazze’de bir yönetim düzeneği kurulmasını da içeriyor. BBC’ye konuşan kaynaklar, Kahire’nin planın teknik detaylarını sona erdirmeya yakın olduğuna işaret etti. Masadaki plan, enkaz kaldırmayı, yeniden inşayı, halkın inşa sürecini nasıl geçireceğini ve yeni yönetim sisteminin kurulumunu içeriyor. Buna rağmen Gazze’deki silahlı kümelerin, bilhassa Hamas ve İslami Cihad’ın geleceği hala netleşmiş değil. Mısır, planın ABD idaresiyle işbirliği içinde geliştirileceğini açıkladı. BBC’ye konuşan Mısırlı yetkililer, Birleşmiş Milletler (BM) ve Avrupa Birliği’nin (AB) de planda rol oynayacağını söyledi. Planı hayata geçirme noktasında ilk resmi olmayan temas 21 Şubat Cuma günü Riyad’da yapılıyor. Burada Filistin İdaresi’nin de dahil olabileceği bir bölgesel konferansın detayları üzerinde müzakereler yapılıyor. Bu resmi olmayan buluşmanın akabinde 27 Şubat tarihi için Kahire’de acil nitelikli bir Arap zirvesi toplantısı planlanıyordu. Lakin bu tepenin lojistik nedenlerle ertelendiği duyuruldu.

Plan nasıl işleyecek?

19 Ocak’taki ateşkes ilanı sonrası Gazze halkı ilk defa kuzeye hareket edebildi
BBC’ye konuşan Mısırlı bir kaynak, Avrupalı ülkeler dahil geniş iştirakli bir Gazze konferansının hazırlıklarının sürdüğünü aktarıyor. Aynı kaynağın transferine göre, Kahire’nin planı, Gazze’yi üç farklı insani bölgeye ayırmayı içeriyor. Bunların her birinde su ve elektrik benzeri temel gereksinimlerin karşılanacağı 20 büyük kamp kurulacak. Plana göre, enkazın kaldırılması sürecinde Gazze halkının barındırılması için on binlerce taşınabilir ev ve çadırın bölgeye sokulması gerekiyor. Fakat İsrail şimdi bunu kabul etmedi. Gazze’ye düzenli yakıt ve inşt materyali girmesinin de gerekliliğine işaret ediliyor. Mısır’ın planına göre yeniden inşa süreci, Arap ülkeleri ve uluslararası bağışçılar tarafından finanse edilecek. İnşt konusunda uzmanlaşmış yaklaşık 50 çokuluslu şirketin, Gazze’deki üç insani bölgede 18 ay içinde konutları teslim etmesi amaçlanıyor. Bu devasa finansman paketi, Arap ve uluslararası temsilcilerden oluşan bir komite tarafından yönetilecek. Öneri ayrıyeten, insani bölgelerin kurulmasını takiben, Mısır hududu boyunca tünel kazılmasını engellemek için bir tampon bölge oluşturulmasını da içeriyor. BBC’ye konuşan Mısır Mühendisler Sendikası başkanı Dr. Tarek el-Nabarawi, destekçi sayısı ve maliyet göz önüne alınarak, projenin üç ila beş yıl sürebileceğini söyledi. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, 15 Şubat Cumartesi günü yaptığı açıklamada, ateşkes mutabakatının kararlarından olmasına karşın güvenlik telaşlarını münasebet göstererek Gazze Şeridi’ne taşınabilir konutların ve inşt ekipmanlarının girmesine izin vermeyeceğini duyurdu.

Hamas’ın geleceği
BBC’ye konuşan Mısırlı kaynak, plandaki çok önemli bir sorunun Hamas ve diğer silahlı kümelerin durumu olacağına işaret ediyor. Aynı kaynak, Kahire’nin planında bu başlıktaki bir teklife ışık tutuyor. Buna göre, Altı Gün Savaşı öncesi sonlar çerçevesinde bir Filistin devletinin kuruluşunun ilanıyla bu kümelerin silah bırakması mümkün. Bu teklife göre, Doğu Kudüs’ün başkent olacağı Filistin devleti ile İsrail arasında bir tampon bölge kurulacak. Gazze’den tehdit gelmeyeceğini garanti edecek bu tampon bölgenin yeri şimdi belirlenmedi. Geçiş sürecinde Hamas iştiraki olmadan Gazze’yi yönetecek bir Filistinli komitesinin de oluşturulması amaçlanıyor.

Arap ülkeleri ve uluslararası güçler bu süreksiz komiteye Gazze Şeridi’nin idaresinde destek olacak. Hamas daha önce Gazze’nin ulusal bir komiteye devredilmesini kabul etmişti. Lakin örgüt, bu komitenin üyelerinin seçiminde rol almak isteğini, müsaadesi olmadan karadan birliklerin belli bölgelere konuşlandırılmasına onay vermeyeceğini duyurmuştu. BBC’ye konuşan Mısırlı kaynak, Arap ülkelerinin AB ile işbirliği içinde Filistin İdaresi’ne işçi eğitimi konusunda destek vermesi de planın kapsamında yer alıyor.

Peki ya Trump’ın planı?
ABD başkanı Trump, Filistinlileri Gazze’den taşıma planını tekraren dile getirdi. Bu planı tekrarlarken, bölgeyi bir turizm merkezine çevirmekten söz etti. Filistinlilerin burada molozlar arasında yaşamasının mümkün olmadığını söyleyerek planını savundu. Trump, Filistinlileri kabul etmeyi reddetmeleri halinde, Mısır ve Ürdün’e yardımı kesme tehdidinde de bulundu. Associated Press’in eski Orta Doğu editörü Dan Perry, İsrail’deki Jerusalem Post gazetesine yazdığı bir makalede, Trump’ın planının aslında, Arap ülkelerine Hamas’ı Gazze’den uzaklaştırma konusunda baskı yapmak amaçladığı taşıdığını savundu. Perry’ye göre Trump bu çıkışla, bilhassa Katar’ın Hamas’a sağladığı mali dayanağı durdurmayı da amaçladı. Ürdün Kralı II. Abdullah’ın Beyaz Saray’daki görüşmede Trump’a, Filistinlilerin Gazze’de kalmasını istediğini açıkça ifade ettiği biliniyor. Trump ise resmi açıklamalarda hala Filistinlilerin Gazze’den taşınması planını savunuyor. Trump, resmi olarak hala Perry, Trump’ın Gazze’nin yeniden inşası ve Hamas’ın kaldırılması için milyarlarca dolar karşılığında Filistinlilerin Gazze’de kalmasına izin verebileceğine inanıyor. Perry ayrıyeten Gazze’de, Batı Şeria’daki Filistin İdaresi’ne bağlı ve Mısır ve Körfez ülkeleriyle işbirliği yapan teknokratlardan oluşan bir sivil hükümetin kurulabileceğine inanıyor. AP’nin eski Orta Doğu editörü Perry, Gazze’nin yeniden inşası için milyarlarca dolar toplanması ve Hamas’ın etkisizleştirilmesi vdiyle Trump’ın ikna olabileceğine işaret ediyor. Perry yeniden Gazze’de, Batı Şeria’daki Filistin Yönetimi ile alakalı, Mısır ve Körfez desteki teknokratlardan oluşacak sivil bir yönetim oluşturulabileceğini savunuyor.

Arap dünyası Trump’ı nasıl baskılayabilir?
Suudi siyaset uzmanı Dr. Mubarak Al-Ati, ABD’nin bölgeye herhangi bir müdahalesinde bilhassa de Suudi Arabistan ve Mısır eksenli çıkarlarını hesaba katacağına inanıyor. Ati, Mısır, ABD ve Suudi Arabistan başkanları arasındaki ikili alakaların de süreçte tesirli olacağını söyleyerek, Trump’ın Suudi Arabistan ziyaretine atıf yaptı. Arap – Amerikan bağlantılarının geleceğini şekillendirecek bu ziyarette Gazze konusunda ortak yer bulunabileceğini söyledi. Washington’dan siyaset uzmanı Dr. Hassan Mneimneh’a göre ise Trump’ın Arap planına cevap olarak Mısır ve Ürdün’e askeri ve ekonomik yardımı kesmesi durumunda, bu ülkelerin buna karşılık vermesi gerekecek. Riyad’ın ABD’deki yatırımlarını durdurabileceğine işaret eden Mneimneh, bu mümkün durumun Çin, Rusya, AB, Afrika ve Güney Amerika ile ekonomik bağlantıların kapısını açabileceğine işaret etti. Suudi uzman Al-Ati, İsrail ile Suudi Arabistan bağlantılarının olağanlaşması başlığının da Trump yönetimi için cazip olduğunu söylüyor ve Riyad’ın tarafından 1967 sonlarına sahip bir Filistin devletinin kurulması için bir müzakere taktiği olarak kullanıldığını belirtiyor. Al-Ati, Suudi Arabistan’ın İsrail ile ilişkileri olağanlaştırma teklifinin ABD’ye yönelik çekiciliğine dikkat çekiyor ve bu teklifin Riyad’ın 1967 hudutlarına sahip bir Filistin devletinin kurulması için bir müzakere taktiği olarak kullanıldığını söylüyor. BBC’ye konuşan Mısırlı kaynak da, Kahire’nin yakın zaman önce İsrail ile 1979’da imzalanan Camp David barış mutabakatını iptal etme imasında bulunmasının, Trump üzerinde Arap planını reddetmeme noktasında tesirli olabileceğini kaydetti.