Ekonomide “erken seçim” baskısı artıyor mu?

OECD iddialarına göre Türkiye’de enflasyon yıl sonunda yüzde 31,4 ile Arjantin’in önüne geçerek doruğa oturacak. Artan “erken seçim” baskısının Türkiye’de enflasyonu daha da yükseltebileceğinden telaş ediliyor.Türkiye, son yıllarda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan‘ın uyguladığı ekonomi siyasetleri sebebi ile dünyada en yüksek enflasyona sahip ülkelerinden biri haline geldi. 5 Haziran 2023’te Mehmet Şimşek‘in “ekonomide rasyonel siyasetlere dönüş” vdiyle Hazine ve Maliye Bakanlığı koltuğuna oturduğunda yüzde 38,2 olan yıllık enflasyon, aradan geçen yaklaşık 2 yıl sonunda hâlâ yüzde 39 düzeyinde seyrediyor.

Ekonomiyönetimi 2025 sonu enflasyon hedefini yüzde 24 olarak belirlemiş olsa da gerek uluslararası kurumlar gerekse ekonomistler, Türkiye’de enflasyonun yıl sonunda yüzde 30’un üzerinde seyretmeye devam edeceği görüşünde. Bununla birlikte, Türkiye siyasetinde giderek yükselen erken seçim ve anayasa değişikliği tartışmalarının enflasyonu yeniden tırmandıracağı kaygıları de artıyor. DW Türkçe’ye konuşan uzmanlara göre, hükümetin tasarruf önlemlerini uygulamaması ve global ticaretteki belirsizlik sebebi ile Türkiye’de enflasyon yüzde 30-50 arasında dalgalanmaya devam edecek.

OECD: Türkiye enflasyonu Arjantin’i geçecek Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’nün (OECD) son yayınladığı 2025 yılı varsayımlarına göre, Türkiye yüzde 31,4 enflasyonla uzun yıllardır zirvede yer alan Arjantin’i geçerek, OECD ülkeleri arasında en yüksek enflasyona sahip ülke olacak. Arjantin ise yüzde 28,4 ile ikinci sırada yer alacak. OECD’nin her yıl düzenli olarak yayımladığı “Ekonomik Görünüm” raporunda, Türkiye’nin 2025 yılı için hem enflasyon hem de büyüme varsayımı yükseltildi. Türkiye için büyüme beklentisini yüzde 2,6’dan yüzde 3,1’e çıkaran OECD, 2025 yılı enflasyon kestirimini ise yüzde 30,7’den yüzde 31,4’e yükseltti.

Küresel ölçekte ekonomik siyaset belirsizliklerinin besbelli şekilde arttığına vurgu yapılan OECD raporunda, global ticaretteki kısıtlamaların devam etmesi durumunda büyümenin yavaşlayacağı ve enflasyonist baskıların artacağı uyarısı yapıldı. 13 Mart’ta uluslararası derecelendirme kuruluşu Moody’s tarafından yayınlanan bir öteki rapora göre de dünya iktisadının giderek daha kırılgan bir hal aldığına işaret edildi. Moody’s Analytics Kıdemli Ekonomisti Stefan Angrick, yaptığı açıklamada, “ABD ekonomi siyaseti, ticaret tansiyonlarını tırmandıran gümrük vergileri ve gümrük vergisi tehditleri ile belirsizliğe yol açıyor. Piyasalar sarsılmış durumda. İş dünyası ve tüketici güveni kötüleşiyor” değerlendirmesinde bulundu.

“OECD’nin kestirimi bile fazla iyimser” DW Türkçe’ye konuşan İktisatçı Prof. Dr. Sinan Alçın‘a göre, ABD Başkanı Donald Trump’ın başlattığı tarife savaşlarının global ticarette yaratacağı sakinlik, Grönland, Meksika Körfezi ve Tayvan gibi tansiyon noktaları ile başta Almanya olmak üzere Avrupa Birliği (AB) ekonomilerindeki yavaşlama ve savunma kaygıları, global ekonomi üzerinde olduğu gibi Türkiye üzerinde de giderek baskı oluşturuyor. Türkiye’de enflasyonun seyrine ilişkin OECD kestirimlerinin bile bu ortamda “fazla iyimser” kaldığını ifade eden Prof. Alçın, şu değerlendirmeyi yapıyor:

“Küresel gelişmeler nedeniyle Türkiye, dışarıdan gelen bir maliyet enflasyonu ile karşı karşıya kalabilir. Bununla birlikte, Türkiye’de enflasyonun en çok önemli başlıklardan biri olan besin fiyatlarında yumuşama yaşanmıyor. Örneğin yalnızca Ramazan ayı ile birlikte besin fiyatlarına aylık ortalama yüzde 30’a varan artışlar gözlemliyoruz. Ayrıyeten bilhassa Çukurova’da geçen hafta yaşanan don olayı nedeniyle, ilk çeyrekte beklentinin üzerinde bir enflasyon ortaya çıkabilir.” “Hükümet ayağını yorganına göre uzatmıyor” Erdoğan hükümetinin hâlâ enflasyonla mücadele konusunda net bir program ortaya koymadığını dile getiren Prof. Alçın, özellikle 2025’in ilk iki ayındaki bütçe açığına dikkat çekiyor. Alçın, 2025 bütçesinin yüzde 36’sının “transfer harcamaları”ndan oluştuğunu, bir öteki deyişle bütçede Hazine garantili projelerin, çok tartışılan Kamu-Özel İşbirliği (KÖİ) projelerinin ve örtülü ödenek harcamalarının büyük yer tuttuğunu kaydediyor.

Sinan Alçın, “Bir taraftan devlet yeni vergi kontrolleri ve resmi harçlarda büyük artırımlar yaparken, diğer tarafta harcamalarını kısması gereken kadar kısmıyor. Yani hükümet ayağını hâlâ yorganına göre uzatmıyor, bunun yerine yorganı sündürerek, çekiştirerek işi götürmeye çalışıyor” diyor konuşuyor.

Bütçe açığı 2025’e sert başladı Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı son verilere göre, merkezi yönetim bütçe istikrarı Ocak ayında olduğu gibi Şubat ayında da açık verdi. Buna göre, Ocak ayında 139,3 milyar TL olan bütçe açığı, Şubatta da 310,1 milyar TL açık verdi. Bununla birlikte, merkezi yönetim bütçe sarfiyatları Ocak-Şubat 2024 döneminde 1 trilyon 457 milyar 873 milyon lira iken, bu yılın döneminde yüzde 43,3 artışla 2 trilyon 89 milyar 859 milyon liraya yükseldi. Böylece 2025’te merkezi yönetim bütçe sarfiyatları için öngörülen 14 trilyon 731 milyar 14 milyon lira ödeneğin yüzde 14,2’si kullanılmış oldu.

“Ekonomi yönetimi bütçe sözünü tutmadı” 12 aylık bütçe açığının 2,2 trilyon TL’ye ulaştığına işaret eden Ekonomist Güldem Atabay, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada, “Ekonomi yönetimi, 2024’te zelzele harcamaları nedeniyle bütçeye yüklenildiğini, 2025’te bu durumun ortadan kalkacağını söylemişti. Hatta bütçe açığının yüzde 5’ten yüzde 3,5’e çekileceği ve bu sayede enflasyonu düşürmeye destek verileceği açıklanmıştı. Lakin ilk iki aylık bilgiler bile kendi başına, 2025 sonu enflasyon gayesinin gerçekleşmesinin önünde önemli bir engel” diyor. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Fatih Karahan‘ın geçen hafta enflasyonda 2025 sonu için yüzde 24 amacının korunduğu açıklamasını hatırlatan Atabay, “OECD raporu da gösteriyor ki, yıl sonu için yüzde 24 maksadı gerçekçi değil.

TCMB Başkanı ne derse desin, hâlâ para siyaseti yalnız ve iç talep istikrarsız bir kuvvete sahip. Orta ve alt gelir gruplarının üzerindeki yük çok fazla. Yüksek gelir kümelerine servet üzerinden yeni vergiler getirilmedikçe, iç talebin kesilmediğini görüyoruz” şeklinde konuşuyor. Siyasette “erken seçim” tansiyonu artıyor İktisattaki meşakkatler devam ederken, Türkiye siyasetinde “erken seçim” tartışmaları da alevleniyor.

Ana muhalefet partisi CHP’de gerek cumhurbaşkanı adaylığına hazırlanan İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu‘nun ülke genelinde yaptığı toplantılardaki erken seçim çağrıları, gerekse CHP lideri Özgür Özel‘in “Erken seçim sandığı 2025’te milletin önüne gelecek” formundaki açıklamaları, siyasette “erken seçim” tartışmalarını yeniden başlatmış durumda. Fakat Cumhurbaşkanı Erdoğan, erken seçim davetlerine şimdilik kapıları kapatıyor. Son olarak 17 Mart’ta partisinin Ana Kademe, Bayan Kolları ve Gençlik Kolları MKYK üyeleri ile bir araya geldiği iftar programında konuşan Erdoğan, muhalefetten yükselen “erken seçim” taleplerine, “Genel başkanı ve o makama göz diken aktörleriyle tüm vakitleri üç yıl sonrasının seçime hasrederek kendilerince bir illüzyon peşinde koşuyorlar” sözleri ile karşı çıktı.

“2026’da seçim ekonomisine geçilebilir” Ekrem İmamoğlu’na yönelik soruşturma ve davaların daima artıyor olmasının piyasalar ve iş dünyasının iktisada olan itimadında tahribat yarattığını öne süren Güldem Atabay’a göre, 2026 başından itibaren “seçim ekonomisine” geçilmesi şaşırtan olmayacak. Atabay, “Bu yüzden yıl sonunda tüm olumsuz şartlara karşın enflasyon yüzde 30’un altına düşse bile, orada kalıcı olacağını düşünmüyorum.

Türkiye’nin birkaç yıl daha yüzde 30-50 arasında enflasyonla yaşamaya devam edecek gibi gözüküyor” değerlendirmesi yapıyor. Ekonomi idaresinin bir yandan faizleri indirirken diğer yandan kamu harcamalarında sürat kesmediğine dikkat çeken Prof. Dr. Sinan Alçın ise, “Yeni anayasa referandumu ve erken seçim mümkünlüğünü da hesaba kattığımızda, mali siyasetlerdeki gevşemenin süreceğini söyleyebiliriz.

Dolayısıyla bugün itibariyle ne enflasyonu ortaya çıkaran nedenler ortadan kalkmış durumda, ne de enflasyonla nitelikli biçimde mücadele edebilecek yeni ve kararlı araçlar devreye sokulmuş durumda” diye konuşuyor.