“Haberleri takip etmeyenlerin sayısı artıyor”: Oxford Üniversitesi Reuters Enstitüsü 2024 Dijital Haber Raporu’ndaki diğer tespitler neler?

Noor Nanji
BBC Kültür Muhabiri

Oxford Üniversitesi Reuters Enstitüsü, 2024 Dijital Haber Raporu’nu yayımladı. Rapora göre dünyada haber okumayan, dinlemeyen ve izlemeyenlerin sayısı artıyor. Haber takibinden uzaklaşılmasının en çok önemli sebebi ise yayımlanan haberlerin depresif, acımasız ve sıkıcı bulunması.

Rapora göre dünyada her 10 bireyden yaklaşık dördü (yüzde 39) bazen yahut sık sık faal şekilde haberlerden uzak durduklarını söyledi. Bu oran 2017’de yüzde 29’du.

Raporun yazarları, Ukrayna ve Orta Doğu’daki savaşların, insanların haber takip etmemek istemesine katkıda bulunmuş olabileceğini söylüyor.

Raporda vurgulanan bir diğer nokta da, haberden kaçınma seviyesinin rekor derecede yüksek düzeye ulaşması.

Bu yılki rapor için YouGov araştırma şirketi 47 ülkede 94 bin 943 yetişkinle görüştü.

Görüşmeler, dünya çapında milyarlarca kişinin ulusal ve bölgesel seçimler için sandık başına gittiği bir periyotta yapıldı.

Rapor için yapılan araştırmada, ABD dahil birkaç ülkede seçimlerin haberlere ilgiyi artırdığı fakat genel eğilimin aşağı taraflı olmaya devam ettiği tespit edildi.

Dünya çapında yapılan araştırmaya katılanların yüzde 46’sı, haber takibiyle çok yahut aşırı derecede ilgili olduklarını söyledi. 2017’de bu oran yüzde 63’tü.

İngiltere’de de 2015’ten bu yana haber takibine ilgi, yarı yarıya azaldı.

BBC’ye konuşan raporun baş müelliflerinden Nic Newman, “Açıkçası haber gündemi son yıllarda bilhassa zor oldu” diyor ve ekliyor:

“Salgını ve savaşları yaşadınız. Bu nedenle ister zihin sıhhatlerini korumak istemek için, ister yalnızca hayatlarının kalanına devam etmek istemek için olsun, insanların haber takibinden uzaklaşması hayli doğal bir tepki.”

“Bu şahıslar, dünyada olup biten büyük olaylar üzerinde hiçbir tesirleri olmadığını düşünenler.

“Bazıları, etraftaki haberlerin yoğunluğu karşısında giderek daha fazla bunalmış hissediyor. Başkaları ise siyasetten yorulmuş durumda.”

Oxford Üniversitesi Reuters Enstitüsü’nün 2024 Dijital Haber Raporu’na göre, bayanların ve gençlerin, etraftaki haber yoğunluğundan ötürü kendilerini yorgun hissetme olasılıkları daha fazla.

Rapor için yapılan araştırma, haberlere itimadın yüzde 40 oranında sabit kaldığını, fakat koronavirüs pandemisinin en yüksek olduğu periyoda kıyasla bu oranın yüzde 4 oranında azaldığını gösterdi.

İngiltere’de bu oran az da olsa artarak yüzde 36’ye yükseldi. Lakin aynı oran 2016’daki Brexit referandumu öncesi yüzde 51’di.

BBC, İngiltere’de en muteber haber markası. Ülkede bu kategoride BBC’yi, Channel 4 ve ITV izliyor.

TikTok, Twitter’ı geçti

Oxford Üniversitesi Reuters Enstitüsü’nün 2024 Dijital Haber Raporu’nda, son 10 yılda TV ve yazılı basıni klâsik haber kaynaklarının izleyici kitlesinin keskin şekilde düştüğü, gençlerin haberleri internet ya da sosyal medya aracılığıyla almayı tercih ettiği belirtildi.

İngiltere’de, rapor için yapılan araştırmaya katılanların yaklaşık dörtte üçü (%73) haberleri internetten aldıklarını söyledi. Bu oran TV için yüzde 50, yazılı basın için ise yalnızca yüzde 14 oldu.

Haber takibi için en çok önemli sosyal medya platformu, uzun müddettir düşüşte olmasına karşın hala Facebook.

YouTube ve WhatsApp birçokları için çok önemli haber kaynakları olmaya devam ediyor. TikTok da yükselişte ve ilk defa X’i (eski ismiyle Twitter) geride bıraktı. 18-24 yaş arasındakilerin yüzde 23’ü, haber takibi için TikTok’u kullanıyor.

Video paylaşım uygulaması YouTube’u haber takibi için kullananların oranı yüzde 13. X için ise bu oran yüzde 10.

Raporda, bu değişimlere bağlı olarak görüntünün, bilhassa genç gruplar için internette daha çok önemli bir haber kaynağı haline geldiği, en çok ilgi çekenlerin kısa haber görüntüleri olduğu kaydedildi.

Raporun baş müelliflerinden Nic Newman’a göre tüketiciler, kullanımı kolay olduğu ve çok çeşitli alanda ilgi cazibeli içerik sunduğu için görüntüyü benimsiyor. Lakin birçok klâsik haber merkezinin kökleri hala yazılı metin temelli bir kültüre dayandığı için bu haber merkezleri, öykü anlatımlarını yeni tekniklere uyarlamakta zorlanıyor.

Raporda belirtilen bir diğer nokta da, yayıncılar için haber podcastinin parlak bir nokta olduğu.

Ancak podcast hala genelde öncelikle iyi eğitimli izleyicilerin ilgisini çeken “azınlık etkinliği” olarak nitelendiriliyor.

Raporda, yapay zekanın bilhassa siyaset ya da savaş aynıi önemli mevzularda habercilikte nasıl kullanılabileceği konusunda kamuoyunda yaygın kuşku olduğu da vurgulanıyor ve şu tespite yer veriliyor.

“Yapay zekanın deşifre ve çeviri gibi perde gerisi vazifelerde, gazetecilerin yerine geçmek yerine desteklenmesinde kullanılması daha fazla rahatlık sağlıyor.”