İmamoğlu’nun diploması iptal edildi, şimdi ne olacak?

İstanbul Üniversitesi, iktidara yakın gazetecilerin uzun müddettir dillendirdiği benzeri, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun diplomasının iptaline karar verdi. Bu kararla birlikte artık gözler yargıya çevrildi. Yargı, bu kararı iptal etmez yahut yürütmesini süratlice durdurmazsa, örneğin yarın bir erken seçim kararı alınması durumunda İmamoğlu’nun adaylığı Yüksek Seçim Kurulu tarafından uygun bulunmayacak. İmamoğlu’nun uzun dönem askerlik yapacağı iddiaları ise çok gerçekçi değil. Hukukçular, o dönemki şartlara ve diplomaya göre işlem yapıldığını, sahtecilik yoksa, aksi bir karar alınamayacağını söylüyor. Fakat tüm bu tartışmalardan önce yargının vereceği karar değer taşıyor.

Yargının tavrı iki açıdan kritik.

Birincisi zamanlama açısından kıymet taşıyor.

İmamoğlu’nun avukatları, “diplomanın iptali” kararına karşı öncelikle yönetim mahkemesinde dava açacak ve kararın iptalini isteyecek. Kararla birlikte bir düzenlemenin de iptali talep edilirse, zaman kazanmak için yönetim mahkemesi atlanarak direkt Danıştay’a müracaat yapılması da mümkün.

Avukatlar, bu başvuruyu yaparken, öncelikle “diploma iptali” kararının yürütmesinin durdurulması talebinde bulunacak. Bu talep, kritik değerde. Çünkü Türkiye’deki yargılama mühletleri düşünüldüğünde, İmamoğlu’nun özel pozisyonu da göz önüne alındığında, yürütmenin durdurulması kararı verilmemesi durumunda tüzel sürecin ne zaman biteceği meçhullüğü başlayacak.

Usul ve esas

İmamoğlu’nun avukatları ilk başvuruyu yönetim mahkemesine yahut Danıştay’a yapacaklar. Müracaatta “usul” başlığı çok önemli bir yer tutacak. Avukatlar, kararın “yok hükmünde” olduğunu savunacaklar.

Bunun iki münasebeti var.

Öncelikle İmamoğlu’nun yatay geçişle İstanbul Üniversitesi’ne geçtiği kademede, uygunluk kararını veren makam, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi… Fakülte bünyesinde oluşturulan kurulun “uygun” görüşünü vermesinin akabinde yatay geçişe kesin kararı da İşletme Fakültesi Yönetim Kurulu vermiş.

Diplomadaki imza, İşletme Fakültesi Dekanı’na ve periyodun rektörüne ait.

İdare hukukçuları, idari süreçlerde kararı verenlerin geri alma kararı verebileceğine işaret ediyor. Buna göre İstanbul Üniversitesi Yönetim Kurulu’nun bu türlü bir karar veremeyeceği, kararın bu nedenle “yok hükmünde” olduğu savunuluyor.

İkinci olarak, avukatlar, YÖK Kanunu’nun 15. Unsuruna göre, üniversite yönetim heyetinin idari fliyetlerde rektöre yardımcı olmak için kurulan bir organ olduğunun yer alması itiraz noktası. Bu nedenle yönetim heyetinin “diploma iptali” bir idari karar veremeyeceği savunuluyor. Kararın, “yok hükmünde” olduğuna yönelik ikinci itiraz da bu münasebete dayandırılacak.

Savcılık ve yönetim hukuku

Avukatların yapacağı müracaatta çok önemli bir noktayı da İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı’nın üniversiteye gönderdiği yazı oluşturacak.

Savcılık, İmamoğlu’nun diploması ile ilgili olarak, “evrakta sahtecilik” suçundan soruşturma başlatmış, bu kapsamda YÖK’ten yazı istemişti. Akabinde üniversiteye, “İleride telafisi imkansız ziyanlara sebebiyet vermemesi” ismine diplomanın iptali kararının verilmesi yönünde yazı göndermişti.

Avukatlar, savcılığın üniversite yönetimi üzerinde baskı kurduğunu, idari bir hususta, bu yönde karar alınması için talepte bulunma yetkisinin olmadığını, bu kararı fakat mahkemelerin verebileceğini savunuyor. Bu nokta da müracaatta çok önemli bir yer tutacak.

Yargı ne yapacak?

Yargının, diploma iptalleri ile ilgili verdiği çeşitli kararlar var fakat İmamoğlu ile ilgili süreç, pek çok açıdan ilk olma özelliği taşıyor. Bugüne kadar, aradan 35 yıl geçmesine karşın, 1990’lı yıllarda verilen diplomalarla ilgili bu türlü bir karar verilmiş değil. Yatay geçişlerin adapsız olduğu belirtilerek verilen bu karar, “zamanaşımı”, “idarenin kusurunun şahıslara yüklenmesi” gibi açılardan tartışma konusu.

Anayasa Mahkemesi’nin bu bahiste 2023’te verdiği, 2024’te Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren, emsal niteliğinde bir kararı var.

İmamoğlu’nun başvurusunu önce yönetim mahkemesi karara bağlayacak. Akabinde istinaf mahkemesi ve Danıştay süreçleri var. Bu süreçlerden sonuç alınamazsa avukatlar Anayasa Mahkemesi ile Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne müracaat yapacaklar.

Bu nedenle AYM’nin görüşü de kritik değerde.

AYM, söylediği söz edilen emsal kararında, doktorasını bitirip mezun olduktan bir yıl sonra diploması iptal edilen bir kişinin kişisel başvurusu üzerine, “eğitim hakkının ihlal edildiği” yorumunu yaptı. Kararda, “Gerek müracaatçının gerekse yönetimin kusurlu hareket ettiği bu uyuşmazlıkta kusurlu süreçten kaynaklanan tüm sorumluluğun müracaatçıya yüklenerek -işlemin tesisinin üzerinden bir yıldan fazla zaman geçtikten sonra- diploma iptaline karar verilmesi iyi yönetişim prensibinin ögelerinden olan yönetimin tutarlılığı prensibiyle de çelişmekte ve kamu menftleri ile ferdi fayda arasında kurulması gereken istikrarın bozulmasına yol açmaktadır. Diğer bir tabirle somut olayda yönetimin de yükümlülüklerini ihmal etmesinden doğan külfetin yalnızca müracaatçıya yüklenmesi sonucu ortaya çıkmış ve bu durum müracaatçının eğitim hakkına yapılan müdahaleyi ölçüsüz kılmıştır” denildi.

Yarın seçim olursa

İmamoğlu’nun diplomasının iptal edilmesi, bir dizi hakkı kaybetmesi sonucunu doğurması açısından değer taşıyor.

Anayasaya göre cumhurbaşkanı adayının dört yıllık bir lisans kısmından mezun olması zaruriliği var. Karar, İmamoğlu’nun adaylığının önünde mani.

Prof. Dr. Ali Ulusoy, bu nedenle, bahsin ileride AİHM’ye taşınabileceğine dikkat çekiyor. Cumhurbaşkanlığı seçiminin AİHM tarafından da gündeme alabileceğini söylüyor.

23 Mart’ta CHP, cumhurbaşkanı adayını belirlemek için ön seçim yapacak. CHP, ön seçimde Cumhurbaşkanı olma kriterlerini karşılayan şahısların aday olabileceğini açıkladı. Bu nedenle, İmamoğlu’nun ön seçime girip giremeyeceği tartışıldı. Fakat karar CHP idaresine ait. Üniversitenin kararına rağmen, CHP ön seçimi İmamoğlu’nun iştirakiyle yapabilir ve cumhurbaşkanı adayı olarak İmamoğlu’nu gösterebilir. Lakin örneğin yarın erken seçim kararı alınması durumunda, yargıdan bir yürütmeyi durdurma kararı verilmemişse Yüksek Seçim Kurulu, İmamoğlu’nun adaylığını geçerli saymayacak.

Askerlik tartışması

Bir diğer tartışma İmamoğlu’nun askerliği. Diploması iptal olduğu için İmamoğlu’nun uzun dönem askerlik yapması gerektiği de iddia ediliyor. Buna örnek olarak da eski devlet bakanı Bahattin Şeker’in, sahtecilik yaptığı iddiası sonrası askere alınması gösteriliyor.

Ancak Prof. Dr. Ali Ulusoy, yönetim hukukuna göre bunun mümkün olmadığını, sahtecilik aynıi bir saptama yoksa, o dönemki duruma göre yapılan askerliğin geçerli olacağını söyledi.

Yetki gaspı

Prof. Dr. Ulusoy’un son yorumu da önemli:

“Üniversite idaresinin kararında açık bir yetki gaspı söz konusu. Yönetim hukukuna göre bu kararı, daha önce yatay geçişe onay veren, diplomayı veren İşletme Fakültesi verebilirdi. Üniversite idaresinin bu türlü bir yetkisi yok. İdari yargı da çoklukla buna durumlarda sahtecilik olup olmadığına bakar. Sahtecilik durumunda bile diplomanın iptalinin haksız sayıldığı kararlar var. Fakat o dönemki şartlara ve mevzuata göre verilmiş karar nedeniyle diplomanın iptaline karar verilmesi, bunun yargı tarafından uygun bulunmasıi bir örnek yok… Ortada kazanılmış bir hak var. Buradan geri dönülmez.”