Jina Mahsa Amini, Sakharov Ödülü’ne layık görüldü

AP’nin Sakharov Ödülü’ne, geçen yıl İran’da polis nezaretindeyken hayatını kaybeden Jina Mahsa Amini layık görüldü. Amini’nin ölümü İran’da geniş çaplı şovlara yol açmıştı.

Avrupa Parlamentosu (AP) tarafından verilen Sakharov Fikir Özgürlüğü Ödülü’ne, İran’da geçen yıl polis nezareti altındayken hayatını kaybeden Jina Mahsa Amini layık görüldü.

AP Başkanı Roberta Metsola, Perşembe günü Strazburg’da yaptığı açıklamada, Amini’nin 16 Eylül 2022’de 22 yaşındayken hayatını kaybetmesinin İran’da tarih yazan bir bayan hareketine yol açtığını söyledi.

Metsola, Amini’nin vefatının protesto edildiği şovlarda sıkça tekrarlanan “Kadın. Hayat. Özgürlük” sloganına atıfta bulunarak, bunun İran’da “eşitlik, onur ve özgürlük için ayağa kalkan herkesin sloganı” haline geldiğini belirtti.

Kürt kökenli Mahsa Amini’nin, tesettür kura öllarına tam uymadığı gerekçesiyle ahlak polisi tarafından gözaltına alındıktan sonra hastanede ölmesi üzerine ülke genelinde rejim aksisi şovlar düzenlenmişti.

Sakharov Fikir Özgürlüğü Mükafatı, 1988 yılından bugüne AB Parlamentosu tarafından insan hakları, azınlıkların korunması, uluslararası hukuka hürmet ve fikir özgürlüğüne bilhassa değer atfeden kişi ve kurumlara veriliyor. 50 bin euro pahasındaki ödül, Sovyet fizikçi ve Nobel Barış Mükafatı sahibi Andrey Sakharov’un (1921-1989) ismini taşıyor. Ödül merasimi 13 Aralık’ta gerçekleştirilecek.

Ne olmuştu?

22 yaşındaki Jina Mahsa Amini, geçen yıl başkent Tahran’a yaptığı bir gezi sırasında, “başörtüsünü kurallara uygun şekilde takmadığı” gerekçesiyle ahlak polisi tarafından karakola, birkaç saat sonra ise polis nezaretinde hastaneye götürüldü. O esnada genç bayanın baygın, hatta ölmüş olabileceğinden şüpheleniliyor. Üç gün sonra, 16 Eylül’de yapılan resmî açıklamada ise Mahsa’nın öldüğü duyuruldu.

Jina Mahsa Amini’nin memleketi olan İran’ın batısındaki Kürt kasabası Sakkız’daki cenaze merasimi sırasında başlayan protestolar, süratle ülke geneline yayıldı. Çoğunluğu genç bayanlardan oluşan protestocular, başörtülerini çıkararak eylem yaptı. Bu mitingler, 1979’da İslam Cumhuriyeti’nin kuruluşundan bu yana en büyük ve en uzun soluklu protestolara dönüştü. Tahran hükümeti, buna büyük bir baskı ve şiddetle karşılık verdi. Kesin sayılar bilinmemekle birlikte, bağımsız insan hakları örgütlerine göre, İran’da güvenlik güçleri 16 Eylül 2022 ile Ocak 2023 sonu arasındaki protestolarda 17’si çocuk olmak üzere en az 527 göstericiyi öldürdü.