Lise öğrencilerinden depremde can kaybını önleyecek Newton formülüyle çözüm

Trabzon Sosyal Bilimler Lisesi 10’uncu sınıf öğrencileri Arda Davet Kalaycı ile Ahmet Enes Yiğit, zelzele bölgelerinde eşyaların can kaybı ve yaralanmalara yol açmasını önlemek için Newton yasası ile devrilme momenti kullanarak bir formül geliştirdi. Danışman öğretmenleri Meliha Büyükaydın‘la zelzele bölgesindeki konutlarda kullanılacak eşyaların boyutlarını da belirleyen Kalaycı ve Yiğit, geliştirilen formül ile TÜBİTAK tarafından düzenlenen Lise Öğrencileri Araştırma Projeleri Erzurum Bölge Müsabakaları’na katıldı.

Yüksek olmayan geniş eşyalar önemli

Sosyal Bilimler Lisesi öğrencisi Ahmet Enes Yiğit, “Deprem bölgesinden gelen arkadaşlarla sohbet ederken meskenlerinin yıkılmamasına karşın düşen eşyalardan kaynaklı zarar gördüklerini öğrendik. Biz de o sırada müsabaka için proje konusu belirlemeye çalışıyorduk. Depremzede arkadaşlarla görüşme sonrası projemizin bu mevzuda olmasına karar verdik” diye konuştu.

Deprem sırasında devrilen eşyaların yaralama ve mevtle sonuçlanan olaylara meydan vermemesi için Newton yasası ile devrilme momentini kullanarak bir formül geliştirdiklerini ifade eden Arda Davet Kalaycı, “Deprem anında eşyaların kendi stabilitesini koruyabilmesi, boyutları arasındaki bağa bağlıdır. Hayat üçgeninde en emniyetli eşya içi dolu bazalı yataklar bulunmuştur. Gelen sarsıntı kuvveti ve zelzelenin ivmesi hesaplandığında bir eşyanın güvenilirliğini belirleyen eni ve uzunluğu arasındaki münasebet 7,5 kattır. Yüksek olmayıp geniş olan eşyalar daha güvenilirdir” dedi.

“Deprem yönetmeliğine eşyalar da dahil edilmeli”

Amerika Jeoloji Derneği istatistiklerine göre vefat yahut yaralanmalarda düşen eşyaların rolünün epey fazla olduğunun tespit edildiğini belirten danışman öğretmen Meliha Büyükaydın, şunları söyledi:

“Çağımızın en büyük sorunu sarsıntı. Biz de öğrencilerimizle bunun üzerinde bir araştırma yapmak istedik. Devrilme momentinden faydalanarak eşyaların güvenilirliğini ölçmek istedik. En son en son maksat olarak ulaşmak istediğimiz nokta Türkiye’de sarsıntı yönetmeliğinde eşyalarla ilgili bir düzenlemeye rastlamadık. Eşyalarla ilgili bir zelzele yönetmeliğinin olmadığını gördük. Bizim araştırmalarımızda elde ettiğimiz formüle göre eşyaların en ve uzunluk oranına göre sarsıntı riskli olan bölgelerde bu förmüle göre eşya üretilmesi gerektiğini iddia ediyoruz. Örnek vermek gerekirse sarsıntı kuşağı bölgesinde eşyanın uzunluğu 150 santimetreden uzun 200 santimetreden alçak genişlikte olmaması gerektiğini iddia ediyoruz. Daha uzun olan bir gardrop kendi stabilitesini zelzele anında koruyamamaktadır. Bundan ötürü eşyaların sarsıntı anında öldürücü değil, kendi stabilitesini koruyarak kollayıcı pozisyona geçmesini hedefliyoruz.”