Sevmeyi imkansız kılan hastalık: Depersonalizasyon bozukluğu

Her 100 bireyden birinin karşılaştığı sanılan bu durum kolay kolay tanısı konan bir hastalık değil.

“Kişiliksizleşme” ve “gerçekdışılaşma” olarak da isimlendirilen depersonalizasyon bozukluğunda kişi kendine yabancılaşarak vücuduna uzaktan bakıyormuş hissine kapılır ve gerçeklik hissini yitirir.

Bu olgu, aslında akut tasa ve travma periyotlarında gerçekliğin üstünü kapatan bir cins savunma düzeneğidir. Esrar uyuşturucularla da ortaya çıkabilir. 

Bu hastalıkla ömrünü sürdüren bayanlardan biri Sarah. Mesleği oyunculuk ve rol yapmaya, farklı hisleri yansıtmaya alışık. Fakat yetişkin hayatının büyük bir kısmını Sarah duygusal olarak hissiz, duygulanma yeteneğinden de mahrum olarak yaşamış.

Sarah bu durumu şöyle ifade ediyor:

“Çok değer verdiğiniz bağlarınız, ana kalitelerini kaybediyor. Ailenizi sevdiğinizi biliyorsunuz ama bunu olağan bir şekilde hissetmek yerine teoride biliyorsunuz.”

Bu, az bilinen ruhsal sağlık problemlerinden depersonalizasyon bozukluğunun bir sonucu.

“Evim sinema seti, eşyalarım dekor gibiydi”

Sarah, bu devirde üç kronik olay yaşamış. Birincisi, bitirme imtihanlarına çalışırken gerçekleşmiş.

“Bir anda bir şeyler yandı güya. Her şey çok yabancı ve tehditkâr göründü. Meskeniniz yahut çok çok iyi bildiğiniz bir yer birden bire sinema seti gibi, eşyalarınız da dekor benzeri görünüyor.”

Başkaları ise vücutlarını terk ettikleri korkutucu tecrübeler yaşadıklarını, uzuvlarının artık kendilerine ait olmadığını hissettiklerini ve dünyayı düzmüş gibi, iki boyutlu gördüklerini anlatıyor.

İkinci kronik olayda Sarah motamot bunu yaşamış.

“Elimdeki kitabı okuyordum. Birden ellerim bir çizim göründü. Fizikî dünyayla benim algım arasındaki kopuşu hissettim” diyor.

Şizofreni kadar yaygın

Bu az görülen bir bozukluk değil. 2017 öncesi yapılan üç farklı araştırmaya göre her 100 bireyden biri bunu yaşıyor.

Uzmanlar bunun obsesif kompulsif bozukluk ve şizofreni kadar yaygın olduğunu ve onlarca yıldır tıbbi manada ruhsal hastalıklar arasında kabul edildiğini söylüyor.

Tedavi edilmeyen hastalar, bu bozuklukla hayatları boyunca yaşamak zorunda kalabiliyor.

Ancak hastalığı tanıyan uzman sayısı epey az.

Depersonalizasyon bozukluğu yaşayan bir doktor, aile hekimliği eğitimi sırasında yahut tıp fakültesinde depersonalizasyon bozukluğunun anlatılmadığını söylüyor.

En az iki hastasına yanlış teşhis koyduğunu söyleyen doktor, meslektaşlarının çoğunun bunu duyduğuna inanmadığını belirtiyor.

Teşhis ve tedavi sorunları

Teşhis meselelerine ek olarak, tedaviye erişimde de sıkıntılar var.

Bir yıl bekledikten sonra Sarah ücret ödeyerek Londra’nın güneyindeki bir uzman kliniğe gitmeye karar vermiş.

“Düzenli olarak panik ataklar yaşıyordum. Çok çok korkmuştum. Bir krizdeydim” diye anlatıyor.

Klinikteki Depersonalizasyon Bozukluğu Servisi yalnızca 18 yaş üstü hastaları kabul ediyor; esasen bu hastalık da genelde ergenlik çağında başlıyor.

Kliniğin başındaki Dr. Elaine Hunter çocukları yahut gençleri geri çevirmekten telaş duyduğunu belirtiyor.

“Dehşete düşmüş 15 yaşındaki çocuğunu bize getirenleri görünce üzülüyoruz fakat yapabileceğimiz pek bir şey yok” diyor.

Hunter hastalarından birinin bozukluğu 13 yaşında yaşamaya başladığını ve günde 10’dan fazla panik atak yaşayarak iki yıl boyunca meskenden çıkamadığını anlatıyor. Hasta başlarda kendi anne ve babasını tanıyamayacak haldeymiş. 18 yaş altındaki hastalar için de hizmetin gelişmesini umuyor.

Bir çeşit bilişsel davranışçı tedavi prosedürü geliştiren Hunter, tıp uzmanlarının bu bahiste eğitim alması gerektiğini savunuyor.

Hunter’ın hastalarından biri, satış müdürü Sarah Ashley, tedavinin akabinde ruh sıhhatinde büyük fark yaşadığını söylüyor.

“Başta ellerime ve bedenimin diğer yerlerine bakıyorfakat tanıyamıyordum. Aynaya baktığımda güya diğerinin yüzüne bakıyormuşum gibi geliyordu. Yemek yiyemiyor ve uyuyamıyordum. Şu Anda şayet biraz depersonalizasyon olursa hemencecik başa çıkabiliyorum” diyor.

Dr. Hunter, hastaların Google üzerinden kendi teşhislerini koyup aile tabiplerine başvurduğunu, meğer bunun zıddının olması gerektiğini belirtiyor.

* Bu haber BBC Türkçe’de ilk defa 2017’de yayımlandı.