Ukrayna-Rusya savaşı: Gerilim tırmanırken barış ihtimali var mı?

ABD’nin seçilmiş başkanı Donald Trump, Ukrayna’daki savaşı “bir günde” bitirmeyi thhüt etmişti.
Peki cephede çatışmalar ağırlaşırken ve Ukrayna’ya taktiksel füzeleri Rus topraklarında kullanması için Batılı ülkeler izin vermişken süratle bir barış mutabakatı imzalanması ihtimali ne kadar yüksek? Rusya’nın Ukrayna’nın Dnipro kentine yeni bir tip balistik füzeyle saldırmasının akabinde tansiyon yeterlice tırmandı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, bu yeni tip füzenin sesten 10 kat süratli hareket ettiğini ve gerekirse Ukrayna’ya silah veren Batılı ülkelerin topraklarındaki askeri tesisleri vurmak için de kullanılabileceğini söyledi. Kiev, Trump’ın göreve gelmesiyle birlikte Ukrayna ve Rusya arasında müzakere sürecini başlatmaya çalışmasını bekliyor. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy de savaşı 2025’te “diplomatik yollar aracılığıyla” bitirme niyeti olduğunu söyledi. Ancak bu açıklamanın zamanlaması, müzakerelerden ne sonuç çıkabileceği ve 1.200 kilometrelik cephe çizgisindeki gelişmelerin neler getireceği merak konusu.

Rusya cephede ilerliyor
Rus güçleri Ukrayna’nın doğusundaki Donbass bölgesinde ilerlemeyi sürdürüyor. Aynı vakitte kuzey doğudaki Harkov bölgesinde bulunan Kupyansk kentine ve güney doğudaki Zaporijya kentine doğru da yaklaşıyorlar. Rusya, Ekim’de 500 kilometrekarelik Ukrayna toprağını ele geçirerek Mart 2022’den bu yana alandaki en büyük kazanımını elde etti. Ukrayna lideri Zelenskiy, uluslararası olarak tanınan Ukrayna topraklarının yüzde 27’sinin Rusya işgali altında olduğunu söylüyor. Buna Kırım yarımadası ve 2014’ten bu yana işgal altında olan Ukrayna toprakları da dahil. Rusya’nın Ukrayna’nın kısmen işgal ettiği Kursk bölgesinde Kuzey Koreli askerlerin de yardımıyla büyük çaplı bir karşı trruz hazırladığı söyleniyor. Ukrayna, Ağustos’ta başlattığı harekatla buradaki kimi sınır yerleşim yerlerini muhtemel bir barış müzakere sürecinde pazarlık hissesi olarak kullanmak için işgal etmişti. BBC’ye konuşan uzmanlar ve askeri temsilciler, Kremlin’in Trump’ın 20 Ocak 2025’te göreve gelmesinden ve mümkün müzakerelerin başlamasından önce olabildiğince toprak ele geçirmeye çalıştığını söylüyor.

Batı imali füzeler ve mayınlar gidişatı değiştirir mi?
Görevi bırakmaya hazırlanan ABD Başkanı Joe Biden yönetimi, Ukrayna’ya ABD üretimi ATACMS füzelerini Rus topraklarında kullanma müsaadesi verdi. ABD Ukrayna’ya bu füzeleri savaşın ilk devirlerinde vermiş, lakin sadece Kırım ve işgal altındaki Ukrayna topraklarında kullanılması kaidesini koymuştu. ATACMS’lerin Rus topraklarını vurmak için kullanılmasıyla savaşın dinamiklerine yeni bir öge eklendi. Rusya, Ukrayna’ya bu müsaadenin verilmesini “ateşi körüklemek” diye niteleyerek eleştirdi. Uzmanlara göre azami 300 kilometre menzile sahip bu füzeler Ukrayna’ya yarar sağlayacak, lakin cephedeki durumu büyük ölçüde etkilemeyecek. Analistler Rusya’nın uzun müddettir bu duruma karşı hazırlandığını ve füzelerin menzili içindeki tesislerini sınır bölgelerinden geriye taşımış olabileceğini söylüyor. Ukrayna’nın bu füzeleri Rusya topraklarında kullandığı ilk akında sondan 100 kilometre ötedeki bir silah deposunu vurduğu düşünülüyor. ABD, füze müsaadesinin yanı sıra Ukrayna’ya kara mayını göndereceğini de duyurdu. Fakat bu mayınlar yalnızca Ukrayna topraklarında ve sivil yerleşim yerlerinden uzakta kullanılabilecek. Rusya savaşın başından bu yana piyade tersi mayınları kullanıyor. Rus mayınları etkisiz hale getirilene kadar risk teşkil ediyor. ABD’nin Ukrayna’ya vereceği mayınlar ise birkaç hafta içinde devre dışı kalıyor. Geçtiğimiz iki buçuk yılda 300’e yakın Ukraynalı sivilin mayınlardan ötürü hayatını kaybettiği tahmin ediliyor. Kızıl Haç dahil birçok uluslararası kuruluş mayınların kullanılmasına karşı kampanya yürütüyor. ABD de şimdiye kadar Ukrayna’ya mayın verme konusunda çekimserdi, lakin Washington Kiev’e daha önce tanksavar mayınlar teslim etti. ATACMS füzeleri benzeri bu mayınların da Ukrayna güçlerinin savunma çizgilerini tahkim etmeye katkıda bulunması bekleniyor.

Rusya’nın füze saldırısı hakkında neler biliniyor?
Saldırı sırasında Dnipro’da olan BBC muhabiri Paul Adams, füze saldırısının yerel stle sabah beşte başlayan ve yaklaşık üç st süren bir hava saldırısının modülü olduğunu söylüyor. BBC’ye konuşan askeri kaynaklar, neredeyse 10 bin kilometre menzili olan ve birden fazla savaş başlığı taşıyabilen füzenin Hazar Denizi yakınındaki Astrahan’dan fırlatıldığını söyledi. Füzenin neyi hedef aldığı net değil, lakin saldırı sırasında il merkezi yakınındaki büyük bir sanayi tesisinde dört patlama duyuldu. Zelenskiy, Rusya’nın Ukrayna’yı yeni bir füzeyle vurduğunu ve bu füzenin kıtalararası balistik füze (ICBM) özelliklerine sahip olabileceğini söyledi. Rusya lideri Perşembe akşamı yaptığı açıklamada, Oreşnik ismi verilen füzenin orta menzilli olduğunu ve test maksatlı fırlatıldığını söyledi. Putin nükleer başlık taşımayan balistik füzenin Mach 10 suratında, yani ses suratının 10 katı olduğunu, stte 12.250 km süratle ilerlediğini ve “modern hava savunma sistemlerinin durdurma kabiliyeti olmadığını” iddia etti. Putin, taarruzun İngiltere ve ABD füzelerinin Rusya topraklarında kullanım iznine cevap olarak yapıldığını kaydetti.

Ukrayna’da anket sonuçları değişiyor
Ukrayna için cephedeki durum zorluğunu korurken halk arasında yapılan anketlerdeki görüşler de değişmeye başladı.

Neredeyse üç yıldır aralıksız bombardıman, elektrik kesintileri ve uykusuz gecelere maruz kalan ve önümüzdeki kış için kaygı duyan Ukraynalılar savaştan yorulmuş durumda. Anketlere göre halk, her ne kadar toprak kaybı ve uzun vadede belirsizlik manasına gelse de Rusya ile barış müzakereleri fikrine sıcak bakmaya başlıyor. Razumkov Centre isimli fikir kuruluşunun Ekim’de yayınladığı bir ankete göre her üç Ukraynalıdan biri müzakereleri destekliyor. Geçtiğimiz yıl bu oran beşte birdi. Ekim’de yapılan öteki bir ankete göreyse Ukraynalılar, ülkelerinin savaşı kazanabileceği konusunda eskiye kıyasla daha az emin. Ancak çoğunluk hala Ukrayna’nın Rusya’yı yeneceğine inanıyor.

Gözler Trump’ın barış planında
Donald Trump’ın ABD seçimlerini kazanmasıyla birlikte birçok uzman, barış planıyla ilgili ayrıntıları öğrenmeyi bekliyor.

Trump’ın seçimi kazandıktan sonra yaptığı açıklamalarsa “Rusya ve Ukrayna ile çok ağır çalışacağız”, “Bu durmalı”, “Rusya ve Ukrayna durmalı” spesifik olmayan telaffuzlardan ibaret. ABD basını, Trump’ın Vladimir Putin ile telefonda görüştüğünü ve onu savaşı kızıştırmaması konusunda uyardığını yazdı, lakin Kremlin bu iddiaları reddetti. Ukraynalı uzmanlar, Trump’ın planının şimdi gelişme aşamasında olduğunu ve ekibinin fikirler üzerinde çalıştığını düşünüyor. Ukrayna dış siyaseti üzerine çalışan New Europe isimli niyet kuruluşundan Alyona Hetmanchuk, bu fikirlerin o yahut bu şekilde çatışmayı dondurmaya çıkacağını söylüyor. Ukraynalı uzman, “savaştaki cephe dondurulacak, NATO üyeliği sorusu dondurulacak, finansal yardım dondurulacak, her şey dondurulacak” diyor. Hetmanchuk, bu yaklaşımın Biden İdaresi’nin yaklaşımını yansıttığını, lakin Trump ve Cumhuriyetçilerin bilakis Demokratların müzakereleri ABD yerine Ukrayna’nın başlatmasını desteklediğini ve Kiev’e uzun vadeli maddi destek thhüdü verdiğini hatırlatıyor. Ukraynalı uzmana göre Trump’ın Demokratlardan bir farkı da Ukrayna’daki müzakere sürecini yönetmek için bir özel temsilci atama niyetini ortaya koyması. Kiev, bunu olumlu bir adım olarak görüyor. Trump ilk döneminde deneyimli diplomat Kurt Volker’i bu duruma getirmişti. Alyona Hetmanchuk, “Sürekli Trump’a erişimi olan, nüfuz sahibi bir ‘Bay Ukrayna’ figürüne muhtaçlığımız var” diyor. Ukrayna ve Rusya, yeni ABD idaresinin atacağı ilk adımları beklerken kesin olan şey, olası barış müzakerelerinin karmaşık olacağı ve uzun süreceği. Savaşın nasıl sonuçlanacağı, Ukrayna, Rusya ve iki ülkenin başkanları Zelenskiy ve Putin için belirleyici olacak. İki ülkenin ve iki ismin de geleceğini görüşmelerin nasıl sonuçlanacağı belirleyecek.