Uluslararası Adalet Divanı bugün soykırım davasında İsrail hakkında ne karar verecek?

Uluslararası Adalet Divanı (ICJ), Güney Afrika’nın İsrail’e karşı açtığı soykırım davasında ilk kararını bugün, TSİ 15:00’te açıklayacak.

Çoğu hukukçu mahkemenin, Güney Afrika’nın ihtiyati önlem talebini ya da kimi önleyici talepleri kabul edeceğini düşünüyor.

Hollanda’nın Lahey kentinde görülecek davada Güney Afrika Dışişleri Bakanı Naledi Pandor da bulunacak.

Öte yandan İsrail, bu taleplerin reddedileceği görüşünde.

İsrail Hükümet Sözcüsü Eylon Levy “Tabii ki mahkemenin, Güney Afrika’nın yönelttiği bu tamamen absürt suçlamaları kabul edilemez bulacağını bekliyoruz” diyor.

Dava konusu nedir?

Güney Afrika, İsrail’in Gazze’deki askeri operasyonuyla 1948’te imzalanan BM Soykırım Sözleşmesi’ni ihlal ettiği gerekçesiyle 29 Aralık’ta Uluslararası Adalet Divanı’na başvurdu.

Soykırım kanıtlaması en zor kabahatlerden biri. Çünkü “soykırım niyeti” için insanları öldürmenin de ötesinde fiiller gerekiyor.

Bir devletin bir ulusal, etnik ya da dini grubu kısmen ya da bir bütün olarak yok etmek istediğinin kanıtlanması koşul.

Güney Afrika’nın, İsrail’in planının ya da davranış biçiminin öbür hiçbir şeyle açıklanamayacağını kabul ettirmesi gerekiyor.

Birleşmiş Milletler’in (BM) en üst mahkemesi olan ICJ, devletler arasındaki uyuşmazlıklara bakıyor.

Bugüne kadar hiçbir devlet soykırımdan suçlu bulunmadı.

ICJ 2007’de Sırbistan’ın 1995’te Bosna Hersek’te 8 bin Müslüman erkeği öldürdüğü Srebrenica Soykırımı’nı önlemekte yetersiz kaldığına hükmetmişti.

İhtiyati önlem nedir?

Bunlar, alandaki durumun daha da kötüleşmemesi için alınabilecek süreksiz kararlardır.

Çoğu uzman Güney Afrika’nın, ‘hiçbir şey yapılmazsa’ büyük hayati tehditler olacağını kabul ettirmeyi başardığını düşünüyor.

Bu davanın 11-12 Ocak’taki kısmında yapılmıştı. İsrail 12 Ocak’ta savunmasını yapmıştı.

Güney Afrika mahkemeden İsrail’e Gazze’deki savaşı durdurmas ve Gazze’ye insani yardım girişindeki sınırlamaları kaldırma buyruğu iletmesini talep etmişti.

İsrail neden Gazze’de savaşıyor?

Gazze’de Hamas’ın denetimindeki sağlık bakanlığının verilerine göre çoğu bayan ve çocuktan oluşan 25 bin 700’den fazla kişi hayatını kaybetti.

Gazze nüfusunun yaklaşık dörtte üçünü oluşturan 1,7 milyon kişinin de konutlarını terk etmek zorunda kaldığı hesaplanıyor.

Bu çatışma 7 Ekim’de Hamas militanlarının Gazze’den İsrail’e girerek sınır bölgelerinde asker ve sivillere saldırmasıyla başladı. Militanlar en az 1.200 İsrailliyi öldürdü, 240 kişiyi de rehin aldı.

İsrail buna karşılık olarak önce Gazze’ye hava hücumlarına, akabinde da karadan işgale başladı.

İsrail suçlamaya ne karşılık veriyor?

İsrail soykırım suçlamasını “çok ağır bir çarpıtma” olarak niteliyor, kendisini savunma hakkı olduğunu ve Filistinli sivilleri değil Hamas militanlarını hedef aldığını belirtiyor.

ICJ ne karar verebilir?

ICJ ihtiyati önlem kararı verebiliyor fakat bunlar, Güney Afrika’nın talep ettiği kararlardan farklı da olabilir.

Mahkeme İsrail’e uluslararası insan hakları hukukuna uyma, Gazze’ye gidecek bir araştırma heyetini kabul etme ya da insani yardım üzerindeki kısıtlamaları kaldırma buyruğu verebilir.

Mahkemenin kararlarının tüzel bağlayıcılığı var ve herhangi bir temyiz sistemi bulunmuyor.

Öte yandan mahkeme, devletleri kararlarını uygulamaya zorlayamıyor.

Bu davanın açılması İsrail’in soykırım işlediği manasına mı geliyor?

Hayır. Mahkeme davayı kabul edilebilir bulmuş olsa da, bugün bir ihtiyati önlem kararı verse de davanın sonunda bir soykırım işlenmediği sonucuna varabilir.

Bir ihtiyati önlem kararı, ortada büyük bir riskin bulunduğu ve durum tam manasıyla incelene kadar her şeyin durması gerektiği manasına gelir.

ICJ’de davalar yıllar sürebiliyor.

Bir ihtiyati önlem kararı ayrıyeten İsrail ve destekçilerine, aksiyonlarının uluslararası incelemeye tabii olduğu mesajını verecektir.