Yahya Sinvar: İsrail’in en çok arananlar listesindeki Hamas lideri

Frank GardnerBBC Güvenlik Muhabiri Yahya Sinvar ortadan kayboldu. İnsansız hava araçları, elektronik dinleme aygıtları ve muhbirler tarafından desteklenen binlerce İsrail askerinin onun nerede olduğunu tespit etmeye çalışması hiç de şaşırtan …

Dünya

21.11.2023 17:00

A⁺

A^-

Frank Gardner
BBC Güvenlik Muhabiri

Yahya Sinvar ortadan kayboldu. İnsansız hava araçları, elektronik dinleme aygıtları ve muhbirler tarafından desteklenen binlerce İsrail askerinin onun nerede olduğunu tespit etmeye çalışması hiç de şaşırtan değil.

Çarpıcı kar beyazı saçları ve simsiyah kaşları olan Sinvar, Hamas’ın Gazze’deki siyasi kanadının lideri. İsrail’in en çok arananlar listesinde.

İsrail, Sinwar’ı, diğer Hamas yetkilileriyle birlikte, 7 Ekim’de ülkenin güneyinde düzenlenen ataklardan sorumlu tutuyor. Bu ataklarda yaklaşık 1200 kişi öldürüldü, 200’den fazla kişi de kaçırıldı.

İsrail Ordu Sözcüsü Tuğamiral Daniel Hagari, Ekim ayı başında yaptığı bir açıklamada, “Yahya Sinvar bir kumandandır…Ve o, can kaybı bir adamdır” demişti.

İsrail Genelkurmay Başkanı Herzi Halevi de, 7 Ekim’de yaşananlarla ilgili olarak şu açıklamayı yapmıştı:

“Bu iğrenç hücuma Yahya Sinvar karar verdi. Bu yüzden o ve onun komutasındakilerin hepsi temelinde ölüler lakin onların bundan haberi yok.”

Halevi’nin burada atıfta bulunduğu şahıslar arasında, Hamas’ın askeri kanadı İzzeddin el-Kassam Tugayları’nın lideri Muhammed Deif de var.

Düşünce kuruluşu Avrupa Dış İlişkiler Kurulu’nun kıdemli siyaset uzmanı Hugh Lovatt, 7 Ekim’deki taarruzları Deif’in planladığına inanıyor. Fakat Lovatt’a göre Sinvar, “muhtemelen hücumları planlayan kümenin parçasıydı” ve “saldırıların düzenlenmesinde tesirli oldu”.

İsrail, Hamas’ın, lideri İsmail Haniye’den sonra fiilen iki numaralı ismi olan Sinvar’ın köşeye sıkıştırıldığına, müdafaalarıyla birlikte Gazze’de tünellerde saklandığına ve sinyalinin izlenip yerinin belirleneceği kaygısıyla kimseyle iletişim kurmadığına inanıyor.

İlk defa 19 yaşındayken gözaltına alındı

61 yaşındaki Yahya Sinvar, yaygın olarak Ebu İbrahim ismiyle biliyor.

Sinvar, Gazze Şeridi’nin güneyindeki Han Yunus Mülteci Kampı’nda doğdu. Anne ve babası Aşkelonluydu lakin Filistinlilerin “Nakba” (Felaket) olarak isimlendirdiği olaydan sonra mülteci oldular. Filistinliler, İsrail’in 1948’de kuruluşunun akabinde çıkan savaşta Filistin’de, cetlerinin topraklarında, kitlesel olarak yerlerinden edilmişti.

Sinvar, Han Yunus Erkek Ortaokulu’nda eğitim gördü. Gazze İslam Üniversitesi’nden Arap lisanı alanında lisans derecesi ile mezun oldu.

Düşünce kuruluşu Washington Yakın Doğu Siyaseti Enstitüsü’nden, Sinvar ile hapishanede dört defa röportaj yapan Ehud Yri, o devirde Han Yunus’un Müslüman Kardeşler’in “kalesi” olduğunu söylüyor.

Yri, İslamcı grup için, “mülteci kampında yoksulluk içinde yaşarken mescitlere giden gençler için kitlesel bir hareketti” diyor. Kampın daha sonra Hamas için debir kıymet kazanacağını da ekliyor.

Sinvar İsrail’de ilk defa 1982’de, 19 yaşındayken “İslami fliyetler” nedeniyle gözaltına alındı. 1985’te yeniden gözaltına alınan Sinvar o periyotta, Hamas’ın geçirdiği felç nedeniyle tekerlekli sandalyede yaşayan kurucusu Pir Ahmed Yasin’in itimadını kazandı.

Tel Aviv’deki Ulusal Güvenlik Araştırmaları Enstitüsü’nden kıdemli araştırmacı Kobi Michael, ikilinin “çokfakat çok yakın” olduklarını söylüyor. Michael’a göre 1987’de kurulan Hamas’ın manevî önderiyle münasebeti daha sonra Sinvar’a hareket içinde avantaj sağladı.

Sinvar, Hamas’ın korkulan iç güvenlik örgütü El-Mecid’i kurduğunda yalnızca 25 yaşındaydı.

El-Mecid, kelamda ahlâka aykırı suç işleyenleri (Kobi Michael, Sinvar’ın “seks videoları” stoklayan mağazaları hedef aldığını söylüyor) ve ayrıyeten İsrail ile işbirliği yaptığından şüphelenilen herkesi yakalayıp öldürmesiyle kötü bir üne kavuştu.

Ehud Yri, Sinvar’ın, İsrail ile işbirliği yaptığından şüphelenilen çok sayıda kişinin “vahşice öldürülmesinden” sorumlu olduğunu söylüyor:

“Bu bireylerden kimilerini direkt Sinvar öldürdü. Sinvar bundan gurur duyuyordu. Bana ve diğerlerine bundan bahsediyordu.”

İsrailli yetkililere göre, Sinvar daha sonra, muhbir olduğundan şüphelendiği bir kişiyi, erkek kardeşinin onu canlı diri gömmesini sağlayarak cezalandırdığını itiraf etti.

Yri, Sinvar için, “Çevresinde takipçileri, hayranları ve ondan korkup arbede etmek istemeyen pek çok kişiyi toplayabilen cinste bir adam” diyor.

1988’de Sinvar’ın iki İsrail askerini kaçırıp öldürmeyi planladığı iddia edildi. Sinvar aynı yıl tutuklandı, İsrail tarafından 12 Filistinliyi öldürmekten suçlu bulundu ve dört sefer ömür uzunluğu hapis cezasına çarptırıldı.

Cezaevi yılları

Sinvar, 1988’den 2011’e kadar ömrünün büyük kısmını (22 yıldan fazla) İsrail hapishanelerinde geçirdi. Cezaevinde, bir kısmını hücrede geçirdiği zaman, onu daha da radikalleştirmiş görünüyor.

Yri’ye göre Sinvar, “güç kullanarak otoritesini zalimce dayatmayı başardı”. Kendisini mahkumlar arasında bir lider olarak konumlandırdı, onlar ismine hapishane yetkilileriyle müzakere ederek mahkumlar arasında disiplini sağladı.

İsrail hükümeti hapishanede kaldığı süre boyunca Sinvar’ın karakteriyle ilgili şu değerlendirmeyi yapmıştı:

“Zalim, otoriter, tesirli ve alışılmadık seviyede dayanıklılık yeteneklerine sahip, kurnaz ve manipülatif. Çok az şeyden mutlu olan bir kişi. Hapishanede bile diğer mahkumlar arasında sır saklıyor. Kalabalıkları gerisinden sürükleme yeteneğine sahip.”

Yri’ye göre Sinvar, “son derece kurnaz ve istediğinde cazibeli olabilecek bir adam”.

Sinvar, Yri’ye, İsrail’in yok edilmesi gerektiğini söylediğinde ve Filistin’de Musevilere yer olmadığında ısrar ettiğinde latife da yaparak, “Belki de senin için bir istisna yaparız” diyordu.

Sinvar mahpusta İsrail gazetelerini okuyarak İbranicesini geliştirdi, bu lisanı akıcı şekilde konuşmaya başladı. Yri de kendisinin Arapça’yı akıcı şekilde konuşabilmesine rağmen, Sinvar’ın onunla hep İbranice konuşmayı tercih ettiğini söylüyor:

“İbranicesini geliştirmeye çalıştı. Sanırım gardiyanlardan daha iyi İbranice konuşan birinden yararlanmak istiyordu.”

Sinvar, 1027 Filistinli ve İsrailli Arap mahkumun, rehin tutulan İsrailli asker Gilad Şalit karşılığında serbest bırakılmasını öngören anlaşma kapsamında 2011’de cezaevinden çıktı.

Şalit, Sinvar’ın üst seviye Hamas komutanı olan kardeşi tarafından kaçırılmsı sonrası, diğer İsrail askerleriyle birlikte 5 yıldır rehin tutuluyordu. Sinvar o devirden bu yana daha fazla İsrail askerinin kaçırılması daveti yaptı.

İsrail, Gazze Şeridi’ndeki işgaline son vermişti ve bölgede Hamas iktidardaydı. Hamas, 2006’da yapılan seçimi kazanmış ve rakibi, Yaser Arafat’ın El Fetih Partisi’nin birçok üyesini yüksek binaların zirvesinden aşağıya atarak ortadan kaldırmıştı.

Acımasız disiplin

Kobi Michael, Sinvar’ın Gazze’ye döndüğündelider olarak kabul edildiğini söylüyor. Bu büyük oranda, onun hayatının uzun yıllarını İsrail hapishanelerinde feda etmesi ve Hamas’ın kurucu bir üyesi olmasının getirdiği itibardan kaynaklanıyordu.

Michael, Sinvar için, “Ama aynı vakitte insanlar ondan korkuyordu. Çünkü Sinvar insanları kendi elleriyle öldüren bir kişiydi. Ayrıyeten çok acımasız, agresif ve karizmatikti” diyor.

Yri’ye göre ise Sinvar, “Bir hatip değildi. Kamuoyunda konuştuğunda, mafyadan biriymiş izlenimi veriyordu.”

Yri ayrıyeten Sinvar’ın cezaevinden çıktıktansonra İzzeddin el-Kassam Tugayları ve Genelkurmay Başkanı Mervan İsa ile de ittifak kurduğunu ekliyor.

Sinvar, 2013 yılında Hamas’ın Gazze Şeridi’ndeki Siyasi Ofisi’ne seçildi. Üyesi olduğu ofisin 2017’de başına geçti.

Sinvar’ın küçük kardeşi Muhammed de Hamas’ta faal rol oynamaya devam etti. Muhammed İsrail’in birçok suikast teşebbüsünden sağ kurtulduğunu iddia etti. Hamas, 2014 yılında onun öldüğünü duyurdu. Fakat medyada 9 yıldır onun hala hayatta olabileceği, Gazze’de tünellerde saklanan Hamas’ın askeri kanadında faal olabileceği, hatta 7 Ekim’de düzenlenen akınlara katılmış olabileceğine yönelik haberler yayımlandı.

Yahya Sinvar’a ise acımasızlığı ve şiddet konusundaki şöhreti nedeniyle “Han Yunus Kasabı” lakabı takıldı.

Yri, Sinvar için, “Acımasız disiplin uygulayan bir adam” diyor ve ekliyor:

“Hamas’takiler bunu biliyordu. Hâlâ da biliyorlar. Şayet Sinwar’a itt etmezseniz, hayatınızı riske atarsınız.”

Sinvar’ın, “zimmetine para geçirmekle” ve “eşcinsellikle” suçlanan Hamas komutanı Mahmud Ishtivi’nin 2015 yılında gözaltına alınmasından, işkence görmesinden ve öldürülmesinden sorumlu olduğu biliniyor.

Sinvar, 2018 yılında uluslararası medyaya verdiği bir brifingde, ABD’nin İsrail Büyükelçiliğini Tel Aviv’den Kudüs’e taşımasına yönelik protestoların bir kesimi olarak binlerce Filistinlinin Gazze Şeridi’ni İsrail’den ayıran sınır çitini aşmasına takviyesinin sinyalini vermişti.

Aynı yıl, Batı Şeria’daki rakip Filistin İdaresi’ne sadık Filistinlilerin suikast teşebbüsünden sağ kurtulduğunu iddia etti.

Ancak Sinvar’ın İsrail’le süreksiz ateşkesleri, rehine ve mahkum takasını, Filistin Yönetimi ile uzlaşmayı desteklediği pragmatik periyotları de oldu.

Michael, Sinvar’ın hatta birtakım muhalifler tarafından aşırı ölçülü olduğu gerekçesiyle eleştirildiğini söylüyor.

İran’a yakın bir isim

İsrail’de savunma ve güvenlik çevreklerinde pek çok kişi, rehine ve mahkum takası kapsamında Sinvar’ın mahpustan çıkarılmasının ölümcül bir yanılgı olduğuna inanıyor.

İsrailliler, Hamas’a ekonomik teşvikler ve daha fazla kişşi için çalışma müsaadesi verilmesinin teklif edilmesi halinde, hareketin savaş iştahını kaybedeceği istikametindeki yanlış inanç nedeniyle, uydurma bir güvenlik hissine kapıldıklarını düşünüyor. Elbette bunun feci bir yanlış hesap olduğu da ortaya çıktı.

Yri, “Sinvar kendisini mukadderatında Filistin’i özgürleştirmek olan bir adam olarak görüyor. Amaçladığı Gazze’nin ekonomik durumunu uygunlaştırmak ya da Gazze halkına sosyal hizmet vermek değil” diyor.

ABD Dışişleri Bakanlığı 2015 yılında Sinvar’ı resmen, “Özel Olarak Belirlenmiş Global Terörist” olarak sınıflandırdı. İsrail, Mayıs 2021’de düzenlediği hava taarruzlarında Sinvar’ın Gazze Şeridi’ndeki meskenini ve ofisini hedef aldı. Sinvar ise Nisan 2022’de televizyonda yaptığı bir konuşmada halkı, mümkün olan her yola başvurarak İsrail’e saldırmaya teşvik etti.

Uzmanlar onu, Hamas’ın siyasi ofisi ile İsrail’in güneyindeki 7 Ekim ataklarına öncülük eden silahlı kanadı İzzeddin el-Kassam Tugayları arasında irtibat kuran kilit bir isim olarak tanımlıyor.

İsrail Ordu Sözcüsü Yarbay Richard Hecht, 14 Ekim’de yaptığı açıklamada, Sinvar için “kötülüğün yüzü” tabirini kullandı ve ekledi:

“O adam ve tüm ekibi maksadımız. O adama ulaşacağız.”

Sinvar, İran’a da yakın bir isim. Şii bir ülke ile Sünni Arap bir örgüt arasındaki iştirak bariz değil lakin hem İran hem de Hamas benzer gayesi benimsemiş durumda: İsrail devletine son verme ve Kudüs’ü İsrail işgalinden “kurtarma”.

İran ve Hamas’ı birlikte çalışıyor. Tahran yönetimi Hamas’ı finanse ediyor, eğitiyor ve silahlandırıyor. İran, Hamas’ın askeri yeteneklerini geliştirmesine ve İsrail kasabalarını hedef almak için kullandığı binlerce roketten oluşan bir cephanelik oluşturmasına yardımcı oluyor.

Sinvar, 2021’de yaptığı konuşmada, Hamas’a takviyesinden ötürü, İran’a minnettar olduğunu söylemişti:

“İran olmasaydı, Filistin’deki direniş bugünkü yeteneklerine sahip olamazdı.”

Lovatt’a göre Sinvar’ı öldürmek İsrail için, Hamas’a darbe indirmek yerine bir “halkla ilişkiler zaferi” olacak.

Devlet dışı örgütler, çok başlı bir yılan aynıi çalışır. Operasyonel komutan ya da göstermelik lider görevden alınır ve onların yerine süratle bir diğeri gelir. Onların halefleri bazen aynı tecrübeden yahut güvenilirlikten mahrum olabilir. Lakin örgüt yeniden de bir şekilde kendini yenilemeyi başarabilir.

Lovatt, “Doğrusu, Sinvar’ın ölümü bir kayıp olur” diyor ve ekliyor:

“Ama böylesi bir durumda da onun yeri doldurulur. Bunu yapacak yapılar mevcut. Bu, Bin Ladin’i öldürmek değil. Hamas içinde diğer üst seviye siyasi ve askeri liderler de var.”

Belki de sorulması gereken asıl soru şu: İsrail, Hamas’ı ortadan kaldırma maksadıyla başlattığı askeri harekâtını sonlandırdığında Gazze’ye ne olacak ve bölgeyi kim yönetecek?

Ve İsrailliler Gazze’nin İsrail’e yönelik ataklar için kullanılmasını, bunun hala gördüğümüz tipten devasa bir intikamı ve yıkımı tetiklemesini engelleyebilirler mi?

ETİKETLER: Gazze, Hamas, Hapis, İsrail, Kar

Yorumlar

[ Yoruma cevap yazmaktan vazgeç ]

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.