Yunanistan’ın BM Güvenlik Konseyi üyeliği Türkiye ve Kıbrıs’ı nasıl etkileyecek?

Yunanistan’ın Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu’nda (BMGK) süreksiz üye olarak görev yapacağı iki yıllık süre 1 Ocak 2025’te başladı.

Atina, süreksiz üyelik dönemi için altı ana öncelik açıkladı:

• Sorunların barışçıl yollarla çözülmesi
• Uluslararası hukuk ile BM Kuralı’nın kural ve unsurlarına saygı
• Sürdürülebilir ve kalıcı barış ve kalkınma için bayanın yerinin güçlendirilmesi
• İklim değişikliği ve yarattığı güvenlik riskleriyle mücadele
• Silahlı çatışmalarda çocukların korunması
• Seyrüsefer güvenliği

Türkiye açısından problemlerin barışçıl yollarla çözülmesi, BM Kuralı’na hürmet duyulması ve seyrüsefer güvenliği hususları bilhassa ehemmiyet taşıyor.

Bu üç madde, direkt Türk-Yunan bağlantılarına ve Kıbrıs meselesine ilişkili olmalarıyla dikkat çekiyor.

Yunanistan, hem Kıbrıs sıkıntısının tahlilinde hem Ege ve Akdeniz’den kaynaklanan farklılıkların giderilmesinde uluslararası hukuka işaret ediyor ve Türkiye’yi zaman zaman bu kuralları ihlal etmekle suçluyor.

‘Amacımız Kıbrıs sıkıntısını BM gündeminde tutmak’

Yunanistan Dışişleri Bakanı Yorgo Gerapetritis, ülkesinin BM Güvenlik Kurulu’ndaki süreksiz üyeliğine ilişkin Yunan basınına verdiği demeçlerde, bu sürecin Türk-Yunan ilişkileri ve Kıbrıs problemine tesiri üzerine iletiler verdi.

Gerapetritis, “1 Ocak’ta BM Güvenlik Kurulu’ndaki misyonumuzu üstlendikten sonra gayemiz Kıbrıs sorununu BM’nin faal gündeminde tutmaktır,” sözlerini kullandı.

Yunanistan’ın BM Güvenlik Kurulu üyeliğinin, Kıbrıs sıkıntısının müzakereler yoluyla tahlili için uluslararası baskının arttığı bir periyotta başlaması açısından önemli.

BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, Kıbrıs Cumhuriyeti yönetimi ve Kıbrıslı Türk önderlerle 2024 Ekim ayında bir araya gelmiş ve tarafları yeniden masaya çağırmıştı.

Gerapetritis, Guterres’in uğraşlarını desteklemeye devam edeceklerini kaydetti.

Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti, BM parametreleri kapsamında yeni bir tahlil sürecine olumlu yaklaşıyor.

Türkiye ve Kuzey Kıbrıs’taki yönetim ise eşit egemenlik ve eşit uluslararası statü dışında bir formüle sıcak bakmadıklarını kayda geçiriyor.

ABD ve Avrupa Birliği de yeni müzakerelerin bir an önce başlatılması davetini yapıyor.

BM’de yeni bir müzakere sürecinin lakin her iki tarafın da onay vermesi durumunda başlayabileceği, Yunanistan’ın süreksiz üyeliğinin bu durumu etkilemeyeceği değerlendirmeleri yapılıyor.

Ege sıkıntıları nasıl etkilenir?

Yunanistan’ın öncelikleri arasında deniz seyrüsefer güvenliğine farklı bir başlık verilmesi dikkat alımlı bir gelişme.

Ancak Türk-Yunan yumuşama ve artan diyalog nedeniyle tansiyonsuz bir devirden geçiyor.

Bu nedenle Atina’nın BMGK’da deniz seyrüsefer güvenliğine öncelik vermesinin geçmişe oranla daha az çok önemli olduğu yorumları yapılıyor.

Yunanistan, bu kapsamda, resmi dış siyasetinin da çok önemli bir kaynağı olan BM Deniz Hukuku Mukavelesi’nin uygulanması için çalışmalar yapacağını bildirdi.

Türkiye, 1982 tarihli bu mukaveleye taraf değil.

Sözleşmenin en tartışmalı hususlarından biri ülkelerin kara sularını 12 mile kadar genişletme yetkisi vermesi.

Türkiye, Yunanistan’ın Ege’de bu türlü bir adım atmasını savaş sebebi sayacağını TBMM kararıyla kayda geçirmişti.

Yunanistan Dışişleri Bakanı, Türkiye ile Yunanistan arasında deniz sonlarının çizilmemiş olmasının tansiyon ögesi yarattığını kaydederek, bu mevzunun iki ülke tarafından uluslararası hakemliğe götürülerek çözümlenebileceğini savundu.

Atina’nın bu durumunu kabul etmeyen Ankara, Ege’den kaynaklanan ve birbiriyle temaslı tüm sıkıntıların bir paket olarak ele alınması gerektiğini, sorunun kara sularının belirlenmesine indirgenemeyeceğini belirtiyor.

Türk-Yunan işbirliği kurulu toplanacak

Ege problemlerine ilişkin son dönnemdeki ilk geniş kapsamlı görüşme Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın 8 Kasım 2024’te Atina’ya yaptığı ziyaret sırasında ele alınmıştı.

Tarafların bu müzakereleri 2025’in ilk aylarında düzenlenecek bir Yüksek Seviyeli İşbirliği toplantısı ile devam ettirmesi bekleniyor.

Sözkonusu toplantının Ocak yahut Şubat ayında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Yunanistan Başbakanı Kyriakos Mitsotakis liderliğinde Ankara’da gerçekleşmesi planlanıyor.

Tarafların bu toplantıda ekonomi, ticaret, ulaştırma, enerji ve turizm başta olmak üzere son periyotta ilerleme gösterilen alanlarda işbirliğini daha da ileriye götürecek adımları atmaları bekleniyor.

Yunan basınında çıkan haberlere göre Gerapetritis de “Niyetimiz, 2025’in ilk aylarında yapılacak Yüksek Seviyeli İşbirliği toplantısı öncesinde, her iki halkın barış ve refahına uygun olacak şekilde işbirliğimizi daha da güçlendirme yollarını araştırmaya devam etmek,” sözlerini kullandı.

Yunanistan BMGK’ya nasıl seçildi?

BM Güvenlik Kurulu, BM’nin en güçlü karar organı.

BMGK’nın beş daimî üyesinin (ABD, Rusya, Çin, İngiltere ve Fransa) yanı sıra iki yıllık rotasyonla görev yapan 10 süreksiz üyesi bulunuyor.

Geçici üyelelikler Afrika-Asya; Doğu Avrupa, Latin Amerika, Batı Avrupa ve diğer ülkeler olmak üzere dört bölgesel gruba dağıtılıyor.

Bu bölgelerden aday olan ülkeler bâtın oylamada 193 üye ülkenin en az üçte ikisinin oyunu alarak seçiliyorlar.

Batı Avrupa’dan aday olan Yunanistan, Haziran 2024’te yapılan oylamada 182 ülkenin oyunu alarak iki seneliğine seçildi. oylamada seçilen diğer ülkeler ise Pakistan, Panama, Danimarka ve Somali oldu.

Geçici üyelerin Güvenlik Kurulu toplantılarında oy hakkı bulunuyordaimî üyelerden farklı olarak veto hakkı bulunmuyor.

Yunanistan en son 2005-2006 döneminde Güvenlik Kurulu’nda temsil edilmişti.

Türkiye, BM Güvenlik Kurulu’nda 2009-2010 yılları arasında süreksiz olarak yer almıştı.

Görev mühleti dolduktan yalnızca 4 sene sonra bu kere 2015-2016 dönemi için başvurmuş lakin gerekli çoğunluğu bulamadığı için elenmişti.