ABD’nin kendi madenleri varken Trump neden Ukrayna’nınkileri istiyor?

Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, Beyaz Saray’da ABD Başkanı Donald Trump ve Yardımcısı JD Vance ile tartıştıktan günler sonra, Washington’ın talep ettiği maden mutabakatını imzalamaya hazır olduğunu söyledi.
Anlaşmanın ayrıntılarını şimdi bilmiyoruz.bildiğimiz bir şey var: Trump Ukrayna’nın kritik mineral rezervlerine büyük bir ilgi gösteriyor. Bu mineraller pil ve yüksek teknolojili ürünlerin üretiminde kullanılıyor. Ukrayna’nın yüksek ölçüde rezerve sahip olduğu minerallerden biri lityum. Bu, akıllı telefonlardan otomobillere kadar pek çok ürünün çalışmasını sağlayan pillerin üretimindeki temel mineral. Ukrayna bugüne kadar hiç lityum üretmedi. Dahası, ABD’nin Ukrayna’dan daha fazla lityum rezervi var. Peki ABD neden kendi rezervlerinden üretimi artırmıyor? BBC Ukrayna Devlet Jeoloji Müdürlüğü’ne göre ülkede 500 bin tonluk rezerv bulunuyor. Bu Avrupa’daki en büyük rezerv. Amerika Birleşik Devletleri Coğrafya Araştırmaları Kurumu’na (USGS) göre dünya genelindeki rezerv 71 milyon ton. Üretimin çoğu Arjantin, Avustralya, Kanada, Şili ve Çin’de yapılsa da yakın vakitte ABD’de de yeni rezervler bulundu. Üretilen lityumun dörtte üçü pillerde kullanılıyor. Getty Images Zelenskiy ve Trump 28 Şubat’ta kameralar önünde tartıştı Sovyet döneminde yapılan araştırmalarda Ukrayna’nın orta bölümlerinde ve bugün Rusya işgali altında bulunan doğu bölgelerinde lityum rezervi tespit edilmişti. Ukrlitiivydobuvannia isimli maden şirketi, 2017 yılında lityum çıkarmak için gerekli müsaadeleri aldı.

fakat İngiltere’deki Birmingham Stratejik Elementler ve Kritik Mineraller Merkezi’nden Prof. Anderson “Ukrayna’nın maden rezervlerine dair bilgilerin ne kadar muteber olduğundan kimse emin değil. Ukrayna onları olduğundan fazla gösteriyor bile olabilir” diyor.

ABD’nin ne kadar lityumu var?
USGS’in 2021 hesaplamalarına göre ABD’de 8,3 milyon ton lityum rezervi bulunuyordu. Ekim 2024’te buna ek olarak Arkansas’ta 4,5 milyon ton büyüklüğünde dev bir rezerv daha bulundu. ülkede işleyen sırf bir lityum madeni var. İngiltere’deki Birmingham Üniversitesi Metalurji Fakültesi’nden Dr. Gavin Harper “Lityum üretimi serbest piyasaya bırakıldığı ve diğer ülkeler daha ucuza lityum arz ettiğinden ABD’deki üretim azaldı” diyor. Prof. Anderson da ABD’de kimsenin pil sanayisinin son yıllarda bu kadar büyüyeceğini öngöremediğini söylüyor. USGS’e göre ABD lityum muhtaçlığının yarısını ithal ediyor. Bunun çoğu Şili ve Arjantin’den geliyor. BBC

ABD neden mineralleri Ukrayna’dan talep ediyor?
Çin dünyanın lityum rezervlerinin yüzde 16,5’una sahip olduğunu söylese de analistlere göre lityum rafineri kapasitesinin yüzde 60’ı, lityum-iyon pil üretimi kapasitesininse yüzde 75’i Çin’de. ABD hükümeti Çin’in lityum ve diğer kritik mineraller üzerinde mutlak bir hakimiyet kurarak ABD’yi bunlara erişimden yoksun bırakmasından kaygı ediyor. Lityuma talep süratle arttığı için bu çok önemli bir bahis. Uluslararası Enerji Ajansı’na göre global lityum ihtiyacı 2040’ta, 2023’teki düzeyinin sekiz katı olacak.

ABD hükümeti maden şirketlerini daha fazla lityum üretmeye teşvik edebilmek için Joe Biden döneminde çıkarılan Enflasyonu Azaltma Yasası kapsamında bu şirketlere krediler veriyor. Örneğin ABD Savunma Bakanlığı, Albermarle şirketine Carolina’daki bir lityum madenini tekrar işletmeye alarak orduya pil üretimini destek olması için kredi verdi. Prof. Anderson “ABD’deki konuştuğum bireylerden anladığım kadarıyla lityum üretimini bilhassa askeri hedefler için istiyorlar” diyor ve ekliyor: “Ama görünen o ki, Trump en çok Ukrayna’nın az toprak mineralleriyle ilgileniyor.”

Ukrayna’nın lityum rezervleri ABD’nin işine yarar mı?
ABD Başkanı Trump Ukrayna’nın minerallerini, Rusya’ya karşı savaşta ABD’nin bugüne kadar verdiği dayanağın bir karşılığı olarak istiyor. Prof. Anderson’a göre, bunların çıkarma maliyetini hesaba katınca, ne kadar değerli olacakları meçhul. Dr. Harper ise “Bu rezervlerin kalitesini bilmiyoruz. Ekonomik olarak işletilebilir olsalar bile onları çıkarmak 10 yıllık bir yatırım süreci gerektirebilir” diyor: “Savaş ve yarattığı yıkım nedeniyle Ukrayna’da sıfırdan maden kurmak bilhassa zor bir iş.” Dnipro Teknoloji Üniversitesi’nin hazırladığı bir rapor, Ukrayna’daki lityum rezervlerinin kayaların arasında olduğunu ve bu yüzden çıkarmanın görece zor ve maliyetli olduğunu ortaya koymuştu. Avustralya ve Şili benzeri ülkelerde ise tuz düzlüklerine su pompalayarak daha düşük maliyetle lityum çıkarılabiliyor. Rapora göre, yüksek maliyeti yüzünden Ukrayna’daki rezervlerden lityum çıkarmanın karlı olup olmayacağı belgisiz. Şirketlerin Ukrayna’da lityum çıkarmaya yanaşmamasının nedenlerinden biri de lityum fiyatlarının 2022’deki tepesinin akabinde yüzde 80’lik bir düşüş yaşaması. Bu düşüşün nedeni, lityum arzının artmasıydı. Bu da sırf Ukrayna’da değil, dünyanın geri kalanında da yeni lityum madenlerine yönelik teşebbüsleri azaltabilir. Prof. Anderson “Maden şirketleri fiyatların çökmesinin akabinde birkaç yıl beklemek isteyebilir” ikazında bulunuyor.