Adalet Bakanlığı’ndan Erdoğan’ın adaylığı hakkında açıklama: Anayasal ve yasal mani yok

Adalet Bakanı Bekir Bozdağ tarafından yapılan yazılı açıklamanın tam metni şöyle: 

“21/01/2017 tarih ve 6771 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile 1982 Anayasası’nda en kapsamlı ve en esaslı değişiklikler yapıldı. Şöyle ki:

a) Parlamenter hükûmet sisteminden Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemine geçildi.

Bakanlar Kurulu kaldırılarak yürütmedeki iki başlılığa son verildi.

Yasama ve yürütme kuvvetleri birbirinden tam farklı ve birbirine karşı tam bağımsız hâle getirildi.

Yürütme yetkisi ve görevi münhasıran Cumhurbaşkanı’na verildi: “Yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı tarafından, Anayasaya ve kanunlara uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir.” (Anayasa, md. 8).

“Cumhurbaşkanı Devletin başıdır. Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir.” (Anayasa, md. 104/1).

Anılan düzenlemelerle birlikte artık Cumhurbaşkanı, hem devletin başıdır, hem de tek başına yürütme organıdır.

Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemindeki yeni pozisyonuna uygun olarak Cumhurbaşkanı’na yürütme yetkisine ilişkin bahislerde cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle ilk elden aslî düzenleme yapma yetkisi verildi. (Anayasa, md. 104/17).

b) Anayasa’da hukuksal statüsü, yetkisi ve görevi ile hukuksal ve cezaî sorumluluğu yeniden düzenlenen ve artık Devletin başı ve münhasıran yürütme organı olan ve yürütme erkini tek başına kullanan cumhurbaşkanının görev müddeti beş yıl olarak belli oldu. Bir kimseye en fazla iki kez cumhurbaşkanı seçilme hakkı verildi, Cumhurbaşkanının direkt halk tarafından seçilmesiyle TBMM üyeliği seçimi ile Cumhurbaşkanı seçiminin birlikte benzer gün yapılması kabul edildi. Ayrıyeten Cumhurbaşkanının siyaset yapma yasağı kaldırıldı. Artık isterse Cumhurbaşkanı siyaset de yapabilir, partili de olabilir. (Anayasa, md. 101).

 Anayasa’nın 101. hususunun değiştirilmesi, evvelki düzenlemenin tümüyle yürürlükten kaldırılması ve yerine yenilik doğuran yeni bir unsurun getirilmesi biçiminde yapılmıştır. Bu açık ve tartışmasız gerçeğe karşın, unsurun tümden değiştirildiği gerçeğini reddedip, unsurun tümüyle yenilik doğurucu bir türel durum yaratmadığını iddia,kabul ve takdim mümkün değildir.

 c) Anayasa’da yapılan bu esaslı değişikliklerin yürürlüğe girme tarihi de açıkça düzenlenmiştir.

21/01/2017 tarih ve 6771 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 18. hususuna göre:

“Bu Kanun ile Anayasanın;

a) 8, 15, 17, 19, 73, 82, 87, 88, 89, 91, 93, 96, 98, 99, 100, 104, 105, 106, 107, 108, 109, 110, 111, 112, 113 üncü unsurlarında yapılan değişiklikler ile 114 üncü hususun ikinci ve üçüncü fıkralarının ilgaları tarafından, 115, 116, 117, 118, 119, 120, 121, 122, 123, 124 ve 125 inci unsurlarında yapılan değişiklikler ile 127 nci hususun son fıkrasına dair değişiklik; 131, 134, 137 nci unsurlarında yapılan değişiklikler ile 148 inci unsurun birinci fıkrasındaki değişiklik ile altıncı fıkrasındaki “Bakanlar Kurulu üyelerini” ibaresine dair değişiklik, 150, 151, 152, 153, 155 inci unsurun ikinci fıkrası, 161, 162, 163, 164, 166 ve 167 nci unsurlarında yapılan değişiklikler ile süreksiz 21 inci hususun (F) ve (G) fıkraları, birlikte yapılan Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri sonucunda Cumhurbaşkanının göreve başladığı tarihte,

 b) 75, 77, 101 ve 102 nci hususlarında yapılan değişiklikler, birlikte yapılacak ilk Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanlığı seçimlerine ilişkin takvimin başladığı tarihte,

 c) Değiştirilen diğer kararları ile 101 inci unsurunun son fıkrasında yer alan “Cumhurbaşkanı seçilenin, varsa partisi ile ilişiği kesilir” ibaresinin ilgası bakımından yayımı tarihinde,

 yürürlüğe girer ve halkoyuna sunulması halinde tümüyle oylanır.”

 Bu unsura göre; cumhurbaşkanının adaylığı ve seçimini düzenleyen Anayasa’nın 101. unsurunun yürürlük tarihi, birlikte yapılacak ilk Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanlığı seçimlerine ilişkin takvimin başladığı tarihtir.

Anayasa’daki bu esaslı değişikliklere göre:

Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın 14 Mayıs 2023 tarihinde yapılacak Cumhurbaşkanlığı seçiminde aday olması anayasal hakkıdır.

 Çünkü:

 1) 2017 Anayasa değişikliği ile Parlamenter Hükûmet Sisteminden Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemine geçilmesine bağlı olarak Cumhurbaşkanın yetki, görev, sorumluluğu ve tüzel statüsü tümden değiştirilmiş, yürütme organı topyekûn yeniden düzenlenmiş ve evvelkinden tamamen farklı bir dizaynla, var olan yürütme organı kaldırılmış ve yerine yeni bir yürütme organı ihdas edilmiştir. Yeni hükûmet sisteminde artık Cumhurbaşkanı, yürütmenin sembolik ve sorumsuz kanadı değil münhasıran yürütme yetkisi ve görevi kendisine ait ve yaptığı her iş ve hareketten sorumlu olan Devletin başı ve yürütme organı Cumhurbaşkanıdır.

 Dolayısıyla 2017 yılı değişikliğinden evvelki Anayasa’nın tanımladığı Cumhurbaşkanı ile 2017 yılı değişikliğinden sonraki Anayasa’nın tanımladığı Cumhurbaşkanıdeğildir, birbirinden tamamen farklıdır. Seçilenin unvanınınolması, bu anayasal hakikati değiştirmez. Çünkü 2017 Anayasa değişikliği sonrası halkın seçtiği Cumhurbaşkanı, yürütmenin sembolik ve sorumsuz kanadı olan Cumhurbaşkanı değildir, yürütme yetkisi ve görevi münhasıran kendisine ait olan ve yaptığı her iş ve hareketten sorumlu olan, tek başına yürütme organını oluşturan Cumhurbaşkanıdır. Bu nedenle 2017 Anayasa değişikliği öncesindeki Cumhurbaşkanı ile mer’i Anayasada yer alan Cumhurbaşkanı arasında tüzel bir devamlılık halinin varlığından da bahsedilemez.

Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan, hükûmet sistemi değişikliği sonrası münhasıran yürütme yetkisi kendine ait olan ve şahsen yürütme organı olan Cumhurbaşkanı unvanı ile ilk sefer 24 Haziran 2018’de Cumhurbaşkanı seçilmiştir. Bu nedenle 14 Mayıs 2023 Cumhurbaşkanlığı seçiminde yeniden Cumhurbaşkanı adaylığı, ikinci adaylığıdır ve anayasal hakkıdır.

2) 2017 yılında 6771 sayılı Kanun’la Parlamenter Hükûmet Sisteminden Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemine geçilmesi nedeniyle Cumhurbaşkanın Anayasa’da belirlenen yetki ve vazifelerinde  de işin tabiatı gereği önemli değişikliklere gidilmiştir.

Anayasa koyucu tüm bu esaslı değişiklikleri yaparken Parlamenter Hükûmet Sistemine göre karşılaştırılamayacak nitelikte yeni yetki ve vazifelere sahip olan Cumhurbaşkanının kaç sefer seçilebileceği konusunda da karar ihdası ihtiyacı duymuş ve 101. maddeyi tümüyle değiştirerek bu yeni yetki ve misyonlarla donatılmış Cumhurbaşkanının iki defa seçilebilmesi iradesini ortaya koymuştur. Bundan Ötürü 2017 yılında yapılan değişiklikle Anayasa’ya konulan bu kararın 2017 yılından önce Cumhurbaşkanlığı yapmış bireyleri de kapsayacak şekilde yeni bir seçme hakkı ortaya çıkardığı çok açıktır. Bir öteki tabirle söylediği söz edilen değişikliğin yürürlüğe girdiği tarihten sonra daha önce Cumhurbaşkanlığı yapmış olup olmadığına bakılmaksızın koşulları taşıyan herkese iki sefer Cumhurbaşkanı seçilebilme hakkı tanıdığı tartışmadan varestedir.

 3) Anayasa’nın Cumhurbaşkanı adaylığı ve seçimini düzenleyen 101. unsurunun yürürlük tarihi, kanunda açıkça belirlenmiştir. Buna göre:

 “MADDE 18 – Bu kanun ile Anayasa’nın

…

b) 75, 77, 101 ve 102 nci unsurlarında yapılan değişiklikler, birlikte yapılacak ilk Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanlığı seçimlerine ilişkin takvimin başladığı tarihte,

…yürürlüğe girer.”

Bu yürürlük kararı de açıkça göstermektedir ki iki kez cumhurbaşkanı adayı olma ve seçilme hakkına ilişkin Anayasa kararları, birlikte yapılacak ilk Cumhurbaşkanı ve Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerine ilişkin takvimin başladığı tarihte yürürlüğe girmiştir.

Anayasa’nın yeni 101. hususunun ilk uygulandığı seçim, 24 Haziran 2018’de birlikte yapılan ilk Cumhurbaşkanı ve Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimidir.

Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan; Devletin başı ve şahsen yürütme organı olan ilk Cumhurbaşkanı/Başkan olarak 24 Haziran 2018’de seçildi.

14 Mayıs 2023’te birlikte yapılacak Cumhurbaşkanı ve Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimi, hem Anayasa’daki yeni 101. hususun ikinci uygulamasıdır hem de Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın Devletin başı ve şahsen yürütme organı olan Cumhurbaşkanlığı seçiminde Cumhurbaşkanı Adayı olarak katılacağı ikinci seçimdir.

 4) Anayasa’nın 101. unsurunun evvelki hâli, baştan aşağı tamamen yeniden yazılarak tümü değiştirilmek suretiyle tamamen yürürlükten kaldırılmış, yerine yeni bir karar ihdas edilmiştir. Bu gerçek, Anayasa’nın 101. hususunu değiştiren 6771 sayılı Kanunun 7. unsurunda,

“MADDE 7- 2709 sayılı Kanunun 101 inci unsuru başlığıyla birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.” şeklinde ifade edilmiştir. Bu nedenle de Anayasa’nın evvelki 101. hususundaki kimi ibarelerin, yürürlükteki 101. unsurda de yer almış olması, 101. hususun baştan aşağı yeniden yazıldığı ve tümden değiştirildiği gerçeğini ortadan kaldırmaz, kaldıramaz.

Anayasa’nın 101. hususunda yer alan Cumhurbaşkanının görev müddetinin beş yıl olması, bir kimsenin en fazla iki kez Cumhurbaşkanı seçilebilmesi, isterse Cumhurbaşkanının partili olması ile bu unsurun içerdiği hak ve imkânlar, ilgili herkes için yeni haklar ve imkânlardır. Misyondaki ve evvelki Cumhurbaşkanları, ayrımsız bu yeni hak ve imkânlardan yararlanma hakkına sahiptir.

 5) Seçme ve seçilme hakkı, temel bir haktır (Anayasa, md. 67). Anayasa’nın 101. hususu, koşullarını taşıyan herkese partili, Devletin başı ve yürütme organı olan Cumhurbaşkanlığına en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilme hakkı, halka ise yürütme organı olan Cumhurbaşkanını direkt seçme hakkı vermektedir. Bu hak, Cumhurbaşkanı seçilecekler ve de Cumhurbaşkanını direkt seçecekler için yeni bir haktır. İki kez Cumhurbaşkanı adayı olabilme ve Cumhurbaşkanı seçilebilme hakkının Anayasa’ya konulmasının, mevcut ve evvelki Cumhurbaşkanları lehine ileriye dönük olumlu tesirler doğurduğu, bu lehe olan düzenlemeden vazifedeki ve evvelki Cumhurbaşkanlarının yararlanmasının da hakları olduğu tartışma dışıdır. Çünkü temel haklarda ileriye dönük uygulanmak üzere getirilen yeni imkânlar, yeni haklar doğurur. Bu nedenle de vazifedeki ya da evvelki Cumhurbaşkanları, Anayasa’nın yeni 101. unsuru ile verilen iki sefer daha Cumhurbaşkanı seçilme hakkından yoksun edilemezler; geçmişte Cumhurbaşkanı seçilenlerin kullandıkları seçilme hakları, yeni 101. madde ile verilen iki defa daha Cumhurbaşkanı seçilme hakkından mahsup edilemez. Zira haklarda, mahsuplaşma olmaz.

 6) 2017 Anayasa değişikliği, misyondaki ve evvelki Cumhurbaşkanlarının yeni Anayasa kararlarına göre iki kez daha Cumhurbaşkanı adayı olabilme ve seçilebilme hakkını ortadan kaldırmamıştır. Şayet Anayasa Koyucu, misyondaki ve evvelki Cumhurbaşkanlarının yeni 101. unsura göre iki kez seçilme hakkının olmadığını murat etse idi, bu iradesini açıkça Anayasaya yazardı. Bu gayeyle Anayasada ya bir istisna kararı yahut istisnayı içeren süreksiz madde düzenlemesi yapardı. Halbuki ki Anayasa Koyucu, bu iradesini ifade amacıyla Anayasa’da bir istisna kararı düzenlemediği istisnayı içeren süreksiz bir madde düzenlemesi de yapmamıştır. Anayasa koyucunun bu yönde bir iradeye Anayasa’da yer vermemesi, vazifedeki ve evvelki Cumhurbaşkanlarının yeni 101. hususa göre iki sefer daha Cumhurbaşkanı seçilme haklarının varlığını göstermek ve bu haklarını korumak içindir.

Görevdeki ve evvelki Cumhurbaşkanlarının yeni 101. unsura göre iki kere daha Cumhurbaşkanı seçilemeyeceklerine dair Anayasa’nın koymadığı yasak yahut yasağı içeren süreksiz istisnai karar, yorumla yahut içtihatla konulamaz. Bunun aksini iddia ya da kabul, Anayasayla da Anayasa Koyucunun iradesiyle de uyuşmaz. 

 7) Anayasa değişikliklerinin Türkiye Büyük Millet Meclisi Anayasa Kurulu ve Genel Kurulu’ndaki görüşmeleri sırasında hiçbir milletvekili, vazifedeki ve evvelki Cumhurbaşkanlarının iki defa daha seçilemeyeceğini iddia etmemiş ya da bu yönde bir görüş de serdetmemiştir.

  Bilakis vazifedeki ve evvelki Cumhurbaşkanlarının yeni 101. hususa göre ayrıyeten iki defa daha Cumhurbaşkanı seçilebilecekleri istikametindeki Anayasa Koyucunun iradesine, hiçbir tereddüde ve tartışmaya mahal bırakmayacak şekilde, açık ve net bir biçimde TBMM Anayasa Komitesi raporunda yer verilmiştir. Anayasa Komitesi Raporu’nda bu konu şöyle açıklanmıştır:

“Yine, yürürlükteki ve Teklif’te yer alan Anayasa kararlarında ‘Cumhurbaşkanı’ ifadesi motamot kullanılmakla birlikte, mevcut kararlara göre Cumhurbaşkanının görev ve yetkileri ile yürütme içindeki pozisyonu Teklif’le getirilen kararlarda asıllı bir şekilde değiştirildiği ve bütünüyle farklı bir hükümet sistemi içinde Cumhurbaşkanının düzenlendiği açık bir konu olduğu için, Teklif’in kanunlaşması ile getirilen iki dönem seçilebilme imkânında bu düzenlemenin yürürlüğe girmesinden önce görev yapmış Cumhurbaşkanlarının görev devirlerinin hesaba katılmayacağı tartışmasızdır.”

8) Kanunlar, mâkable şâmil olmaz (Geçmişe tesirli olmaz/uygulanmaz), kural olarak yürürlüğe girdiği tarihten sonra gerçekleşen olaylara tatbik edilir. Bu unsur; kişi, makam ya da olayla ilgili değildir. Mevzu, zaman bakımından uygulanma kuralları açısından incelendiğinde, Anayasa’nın 101. hususunda yapılan değişikliklerin; geçmişi kapsamadığında ve yürürlüğe girdiği tarihten sonra yapılacak Cumhurbaşkanı seçimleri hakkında uygulanacağı konusunda tereddüt bulunmamaktadır.

 9) Türel olay ve olgulara yürürlükteki Anayasa kararları uygulanır; yürürlükten kaldırılmış yahut değiştirilmiş bir Anayasa kararının (bu konuda Anayasa’da açıkça bir karar öngörülmedikçe) türel olay ve olgulara uygulanması mümkün değildir. 2017 yılında Anayasa’nın 101. unsuru başlığı ile birlikte tümden değiştirilerek,102. unsuru ise direkt yürürlükten kaldırılmıştır. Tümü değiştirilmiş yahut yürürlükten kaldırılmış Anayasa kararlarının artık uygulanması mümkün değildir.

10) Anayasa’da garanti altına alınmış bir hakkın kullanımı; Anayasa dışında bir kararla, Anayasanın izin verdiği haller hariç kanunla, yorumla ya da içtihatla sonlandırılamaz.

Anayasa’nın yeni 101. unsuruyla garanti altına alınmış bulunan iki kez Cumhurbaşkanı seçilebilme hakkını sınırlayan bir Anayasa kararı de Anayasa’nın verdiği müsaadeye müsteniden kanunla konulmuş bir sınırlama da yoktur.

 Görevdeki ve evvelki Cumhurbaşkanlarının Anayasa’nın yeni 101. hususunu ihdas ettiği iki defa Cumhurbaşkanı seçilme hakkından yararlanamayacağına dair Anayasa’da ve Anayasa’nın verdiği müsaadeye müsteniden çıkarılmış bir kanunda herhangi bir karar bulunmadığı için de misyondaki ve evvelki Cumhurbaşkanları, yeni 101. hususta düzenlenen iki defa Cumhurbaşkanı seçilme hakkından yoksun edilemez.

11) Öte yandan Anayasa’nın 116. hususundaki, “Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde, Cumhurbaşkanı bir sefer daha aday olabilir…” kararı, fakat Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi hâlinde uygulanabilir.

Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan, Anayasa 101. unsurun yürürlüğe girdikten sonra Devletin başı ve tek başına yürütme yetkisini kullanan ilk Cumhurbaşkanı/Başkan olarak 24 Haziran 2018’de seçildi. Bu seçim, yeni hükûmet sistemine ve Anayasa’nın yeni 101. hususuna göre Cumhurbaşkanlığının/Başkanlığının birinci dönem seçimidir. Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın 14 Mayıs 2023’te yapılacak Cumhurbaşkanlığı seçimindeki Cumhurbaşkanı Adaylığı ikinci dönem Cumhurbaşkanı Adaylığıdır. Bu nedenle de Anayasa’nın 116/3 kararının uygulanma imkanı yoktur. Bu karar, Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın 14 Mayıs 2023’te Cumhurbaşkanı seçilmesi sonrasında, lakin 2028 Cumhurbaşkanlığı seçimi öncesi Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde uygulanabilecektir. O nedenle Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesinin yahut verilmemesinin Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın ikinci sefer adaylığı üzerinde herhangi bir tesiri yoktur. Anayasa’nın 116. unsuru, fakat 2028’deki Cumhurbaşkanlığı seçiminde uygulanabilir.

Sonuç olarak;

 Gerek Anayasa Hukukunun temel unsurları, gerek Anayasa ve yasa kararları ve gerekse yasama evrakları uyarınca Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın 14 Mayıs 2023’te yapılacak Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Cumhurbaşkanı adayı olması ve Cumhurbaşkanı seçilmesinin önünde hiçbir anayasal yahut yasal mahzur yoktur.

Siyasi hesaplarla yahut Anayasaya aykırı yorumlarla Anayasa kararları değişmez ve değiştirilemez.

Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın 14 Mayıs 2023’te yapılacak Cumhurbaşkanlığı seçimindeki Cumhurbaşkanı Adaylığı, Anayasa’nın yeni 101. hususuna göre ikinci adaylığıdır.

 Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın 14 Mayıs 2023 seçimlerinde Cumhurbaşkanı Adayı olması anayasal hakkıdır. Bu hakkını kullanmasının önünde de hiçbir anayasal yahut yasal pürüz yoktur. Ayrıyeten bu hakkın kullanımı da Anayasa’nın teminatı altındadır. Hiç kimse Anayasa teminatı altındaki bir hakkın kullanımına sınır yahut mahzur koyamaz.

 Hukuk bunu diyor.

 Muhalefet partilerinin, anayasaya aykırı yorum ve değerlendirmelere sığınıp, Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın anayasal ve kanunuî hakkı olan Cumhurbaşkanlığı adaylığını hukuk dışı olarak engelleme teşebbüslerine bel bağlamaları, beyhude bir çabadır. Anlaşılan o ki muhalefet, seçimi kazanabilmek için Cumhurbaşkanımızın Adaylığını engellemekten öteki bir devası kalmamış ki, böylesi hukuksuz teşebbüsten medet umuyor. Gelin hukuksuzluktan medet umma yerine hukuka uygun hür, serbest ve rekabetçi bir seçimde bir demokratik yarış yapalım. Demokrasiye gölge düşürmekten ve demokratik yarıştan korkmaktan vazgeçin.

Allah’ın müsaadesi ve yardımı, Aziz Milletimizin duası ve takviyesi sayesinde, Cumhurbaşkanımız ve Cumhurbaşkanı Adayımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan 14 Mayıs 2023’te yeniden Cumhurbaşkanı/Başkan seçilecektir. Hiçbir hukuksuz ve Anayasaya aykırı çaba ve müracaat, hiçbir kirli hesap ve kurulmuş hiçbir tuzak, bu büyük zafere mani olamayacaktır.”