Dışişleri Bakanı Fidan’ın Londra ziyareti neden önemli, gündemde hangi konular var?

Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, İngiltere’de Personel Partisi’nin iktidara gelmesinin akabinde ilk Londra ziyaretini 30 Ekim’de gerçekleştirecek.

Ziyaretin en çok önemli gündem unsurları, savunma sanayi işbirliği kapsamında Eurofighter savaş uçaklarının Türkiye’ye satışı ve iki ülke arasında genişletilecek yeni serbest ticaret muahedesinin müzakerelerinin başlatılması.

Fidan ve İngiltere Dışişleri Bakanı David Lammy’nin Ukrayna savaşı’ndaki mevcut durumu ve Orta Doğu’daki son gelişmeleri de ele almaları öngörülüyor.

2007’den bu yana “stratejik ortaklık” ilgisi içindeki iki ülke, İngiltere’nin 2016 yılında Avrupa Birliği’nden (AB) ayrılması (Brexit) sonrası çok daha yakın bağlantı ve işbirliği sürecine girdi.

Temmuz ayında yapılan seçimlerin akabinde iktidara gelen İşçi Partisi hükümeti de Türkiye ile alakaların daha da geliştirileceği mesajı verdi.

İşçi Partisi döneminde taraflar arasındaki en üst seviye görüşme Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Başbakan Keir Starmer arasında Washington’da düzenlenen NATO Zirvesi marjında 11 Temmuz’da gerçekleşmişti.

Dışişleri Bakanı Fidan’ın Londra ziyareti ikili diyaloğun bundan sonraki yol haritasının belirlenmesi açısından değer taşıyor.

Bu ziyaret sırasında her iki tarafın da bağlantılarda son devirde gözlemlenen ivmeden duydukları memnuniyeti dile getirmeleri bekleniyor.

Eurofighter satışında ilerleme olur mu?

Türkiye ve İngiltere savunma bakanlıkları, İngiliz hükümetinin Türkiye’ye uyguladığı silah ticareti kısıtlamasını 2022’de kaldırmasının akabinde geçen yıl “Savunma İşbirliği Niyet Beyanı” imzalamış ve somut işbirliği alanlarını belirlemişlerdi.

Bunların arasında Türkiye’nin geliştirdiği yeni jenerasyon KN savaş uçağı ve Eurofighter savaş uçağı tedariği olduğu açıklanmıştı.

Türkiye’nin, öz kaynaklarıyla geliştirmeye çalıştığı KN savaş uçağı için motor seçenekleri arasında Rolls-Royce ile ortak üretim de bulunuyor.

İngiliz şirketi ile 2017’de imzalanan ilk anlaşma sonuçsuz kaldı.

İki ülke arasındaki bağların ısınmasının bu bahiste yeni adımların atılmasının yolunu açabileceği yapılan değerlendirmeler arasında.

Savunma sanayi konusunda daha süratli ve somut ilerleyen mevzu başlığı ise Eurofighter savaş uçağı tedariği.

Türkiye, Rusya’dan aldığı S-400 hava savunma sistemi nedeniyle ortağı olduğu F-35 beşinci jenerasyon savaş uçağı programından çıkartılmıştı.

Hava kuvvetlerinin ileride zafiyet yaşamaması için alternatifler arayan Türkiye, ABD ile 40 F-16 savaş uçağı ve 79 modernizasyon kitinin yanı sıra 40 adet de Eurofighter almak niyetinde olduğunu açıklamıştı.

İngiltere’nin liderliğinde Almanya, İspanya ve İtalya’nın katıldığı bir konsorsiyum tarafından üretilen savaş uçaklarının Türkiye’ye satışı konusunda dört ülkenin onayı gerekiyor.

Geçen yıl hususa soğuk baktığını saklamayan Almanya, bilhassa İsveç’in NATO’ya girmesine Türkiye’nin onay vermesi ve bölgedeki jeopolitik tansiyonun artması üzerine satışa izin vereceği mesajını İstanbul’a Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile görüşmek üzere gelen Başbakan Olaf Scholz aracılığıyla verdi.

Fidan’ın Londra temaslarında Berlin’den alınan yeşil ışık sonrası sürecin bundan sonraki evrelerini ele alması bekleniyor.

Siyasi onayın tamamlanmasının akabinde Savunma Sanayi Başkanlığı ile konsorsiyumun sürecin teknik boyutlarını planlaması öngörülüyor.

Yeni serbest ticaret mutabakatı müzakereleri ne zaman başlayacak?

Fidan-Lammy görüşmesinde ele alınacak bahisler arasında genişletilmiş serbest ticaret mutabakatının müzakerelerinin resmen başlaması da yer alacak.

Türk diplomatik kaynaklar, Fidan’ın Türkiye’nin müzakerelere başlamaya hazır olduğunu bir sefer daha ileteceğini kaydediyorlar.

Brexit sonrası Türkiye ve İngiltere, 2020 sonunda bir serbest ticaret muahedesi imzalamış fakat iki ülke alakaların ivme kazanmasıyla birlikte bu muahedenin genişletilmesine karar vermişlerdi.

İmzalanan mutabakat çerçevesinde Haziran 2024’te müzakerelerin resmen başlaması kararı alınmış lakin İngiltere’de erken seçimin açıklanması nedeniyle bu adım atılamamıştı.

Türkiye ve İngiltere ticaret bakanları, Ağustos ayında bu bahiste bir görüşme gerçekleştirip müzakerelerin Ankara’da başlatılmasında karar kılmışlar fakat tarih konusunda bir ilerleme sağlayamamışlardı.

Fidan ve Lammy’nin görüşmelerinde müzakerelerin ne zaman başlatılacağına ilişkin mevzuyu ele almaları öngörülüyor.

Yeni muahedenin hizmet ticareti, yatırımlar ve ek tarım odunlarını de içermesi, Türkiye ve İngiltere’nin iş insanları için daha güçlü tüzel taban sağlaması öngörülüyor.

İki ülke, böylelikle 2023’de 19 milyar doları aşan ticaret hacminin çok daha artacağını hesaplıyor ve 30 milyar dolar maksadına ulaşacaklarını öngörüyor.

Bölgesel mevzular da gündemde

İki dışişleri bakanının gündeminde bölgesel hususlar da yer alacak.

Türk diplomatik kaynaklar, Bakan Fidan’ın özellikle İsrail-Hamas savaşının bölgeye yansımalarından duyulan korkuyu iletmesi, kalıcı ateşkes ve İsrail-Filistin meselesine iki devletli tahlil için harekete geçilmesi gerekliliğini dile getireceğini söylüyor.

Fidan’ın İsrail’in direkt Birleşmiş Milletler (BM) kurumlarını hedef alması ve en son BM’ye bağlı Filistinli Mültecilere Yardım Kuruluşu’nun (UNRWA) fliyetlerini yasaklamasından duyulan korkuyu da paylaşması öngörülüyor.

İki bakanın görüşmesinde Kıbrıs sorunu da gündeme gelebilir.

İngiltere, Kıbrıs sıkıntısında Türkiye ve Yunanistan ile birlikte garantör ülke statüsünde ve adada iki hâkim üssü bulunuyor.

BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, Kıbrıs probleminin tahlili için yeni bir süreç başlatmak için son periyotta fliyetlerini artırdı.

Kıbrıs Cumhurbaşkanı Nikos Hristodulidis ile Kuzey Kıbrıs lideri Ersin Tatar’ı 15 Ekim’de New York’ta gayriresmi bir yemekte bir araya getiren Guterres, bir sonraki adımda daha geniş iştirakli bir toplantı istiyor.

Tatar, görüşme sonrası yaptığı açıklamalarda, masada yalnızca Türkiye ve Yunanistan’ın anavatan olarak yer alabileceğini, AB ya da İngiltere’nin iştirakine sıcak bakmadıklarını ifade etmişti.