Güney Kore Cumhurbaşkanı neden aniden sıkıyönetim ilan etti?

Frances Mao ve Jake Kwon
BBC News

Artan siyasi baskı altındaki Güney Kore Cumhurbaşkanı Yoon Suk-yeol 50 yıldan uzun müddettir ilk defa demokratik ülkede sıkıyönetim ilan etti. Birkaç st sonra da, parlamentonun bu hamleyi bloke etmesinden sonra sıkıyönetimi kaldıracağını açıkladı.

Yerel stle 23:000’te ulusal televizyondaki sıkıyönetim ilanında güvenlikten ve Kuzey Kore tehdidinden bahsedilse de, kısa süre sonra Yoon’un sıkıyönetimi bir dizi siyasi engellemeye karşılık olarak ilan ettiği netleşti.

Gözlemciler, cumhurbaşkanının kendisine karşı siyasi atakları savuşturmak için sıkıyönetim ilan etme noktasına geldiğini söylüyor.

Ancak sıkıyönetim birden parlamento dışında şovları beraberinde getirdi ve milletvekilleri stler içinde kararın yasadışı olduğunu söyleyerek karşı oylama yaptı.

Neler yaşandı?

Cumhurbaşkanı Yoon, konuşmasında muhalefetin taarruzlarına atıfta bulunarak, “kaos yaratan devlet aykırısı güçleri ezmek için” sıkıyönetim ilan ettiğini söyledi.

Kararla, Güney Kore Ordusu’na süreksiz yetki verildi ve parlamentoya polisler ve askerler konuşlandırılırken, meclis binasının çatısına helikopterlerin indiği görüldü.

Ordu ayrıyeten, parlamento önündeki tüm toplantıların ve siyasi kurumların yasaklandığını söyleyen bir açıklama yayımladı. Medya da ordunun denetimi altına girecekti.

Ancak Güney Kore muhalefeti Yoon’un sıkıyönetim ilanını derhal yasadışı ve anayasaya aykırı ilan etti. Yoon’un kendi partisi muhafazakâr Halkın İktidarı Partisi’nin lideri de sıkıyönetimi “yanlış hamle” diye tanımladı.

Bu ortada, muhalif lider Lee Jae-myung partisi Demokratik Parti’nin milletvekillerine parlamentoda toplanıp, karara karşı oylama yapma davetinde bulundu.

Halka da, parlamento binası önünde protesto şovlarında bulunma daveti yaptı.

Lee “Tanklar, zırhlı işçi taşıcıları, silahlı ve bıçaklı askerler ülkeyi yönetecek. Sevgili vatandaşlarım, lütfen Ulusal Meclis’e gelin” dedi.

Yüzlerce kişi bu davete uyup, ağır güvenlik tedbirlerinin alındığı binanın önünde toplandı. Protestocular “Sıkıyönetime Hayır!” sloganları attı.

Eylemciler ve polis arasında arbede yaşanırken, çok sayıda asker bulunmasına karşın tansiyon önemli bir çatışmaya dönüşmedi.

Ve milletvekilleri de barikatları aşıp, parlamento salonuna girmeyi başardı. Yerel stle gece 01:00’de 300 milletvekillinden binada toplanabilen 190’ı sıkıyönetim kararına karşı oylama yaptı. Cumhurbaşkanı Yoon’ın sıkıyönetimi geçersiz ilan edildi.

Sıkıyönetim kararının kıymeti neydi?

Güney Kore’de son olarak 1979’da, uzun süre ülkeyi yöneten askeri diktatör Park Chung-hee’nin bir darbe sırasında suikasta uğradığında sıkıyönetim ilan edilmişti.

Ülkenin 1987’de parlamenter demokrasi olmasından sonra hiç sıkıyönetim kararı alınmamıştı.

Ancak Salı günü Yoon tetiği çekti ve ulusa seslenişinde Güney Kore’yi “devlet zıddı güçlerden” muhafazaya çalıştığını söyledi.

Seleflerine kıyasla Kuzey Kore’ye karşı gözle görülür derecede daha sert bir tavır takınan Yoon, siyasi muhalefeti Kuzey Kore sempatizanları diye tanımladı, lakin herhangi bir ispat sunmadı.

Sıkıyönetimlerde orduya daha geniş yetkiler tanınıyor ve sıklıkla vatandaşların uygar hakları, hukukun üstünlüğünün getirdiği standartlar ve müdafaalar askıya alınıyor.

Muhalefeti ne harekete geçirdi?

Yoon, Mayıs 2022’de göreve seçilmişti, lakin muhalefetin Nisan ayındaki genel seçimlerde ezici bir zafer kazanmasından sonra gücünü büyük ölçüde kaybeti.

Hükümeti o vakitten bu yana istediği kanunları geçiremez oldu ve yalnızca muhalefetin geçirdiği yasa tasarılarını veto eder hale geldi.

Adı kimi yolsuzluk skandallarına karışan Yoon’un halk takviyesi de azaldı. Yolsuzluk skandallarından birinde First Lady’nin Dior marka bir çantayı armağan olarak kabul etmesi, bir başkasında de borsa manipülasyonu söz konusuydu.

Yoon daha geçen hafta televizyona çıkıp, özür dilemek zorunda kaldı ve First Lady’nin misyonlarını denetleyen bir ofis kurduğnu söyledi. Fakat muhalefet partilerinin istediği gibi daha geniş kapsamlı bir soruşturma yapılmasını reddetti.

Daha sonra da muhalefet, hükümetinin bütçesinin azaltılmasını öngören bir tasarıyı gündeme getirdi ve Güney Kore’de bütçe tasarıları veto edilemiyor.

Muhalefet bir yandan da kabine üyelerinin ve kimi üst seviye savcıların azledilmesi için harekete geçti. Bunlar arasında, First Lady’ye soruşturma yapmayan hükümetin denetleme kurumunun başındaki isim de vardı.

Şimdi ne olacak?

Güney Kore maddelerine göre parlamentonun çoğunluğu sıkıyönetimin kaldırılması yönünde oy kullanırsa, hükümet buna uymak zorunda.

Aynı yasa sıkıyönetimin milletvekillerini tutuklamasını da yasaklıyor. Hakikaten, Yoon parlamentodaki oylamadan birkaç st sonra sıkı yönetim kararını geri çekti.

Şu anda ne olacağı net değil. Parlamentonun önünde toplanan hareketçilerin kimileri “Yoon Suk Yeol tutuklansın” sloganları da attı.

Ancak Yoon’un çabukla aldığı karar, kendisini dikta periyodundan sonra çağdaş bir demokrasiye dönüşmüş bir ülke olarak gören Güney Kore’yi şoke etti.

Sıkıyönetim, onyıllardır demokratik topluma karşı en büyük meydan okuma olarak görülüyor.

Parlamento Başkanı da “Demokrasiyi halkla birlikte koruyacağız” dedi.