Kararı veren heyetin özel seçilmiş: Yargıtay-AYM krizinin perde arkasında neler yaşandı?

Alican Uludağ

AYM ile Yargıtay’ı karşı karşıya getiren Can Atalay krizine neden olan kararı veren heyetin özel seçildiği öğrenildi. Yargıtay, krizin tahlili için Meclis’te AYM’nin yetkilerine sınır getirilmesini istiyor.

Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) Türkiye Emekçi Partisi (TİP) Hatay Milletvekili Can Atalay’a ilişkin verdiği hak ihlali kararının Yargıtay 3. Ceza Dairesi tarafından uygulanmaması, yüksek yargıda “anayasal krize” neden oldu. Kararın akabinde AYM’den herhangi bir açıklama gelmezken DW Türkçe yargı kulislerinde kararın perde ardını araştırdı.

Buna göre, Yargıtay 3. Ceza Dairesi’nde Atalay kararını veren heyetin özel seçildiği öğrenildi. Dairede 18 üyenin görev yapmasına rağmen Daire Başkanı, Atalay evrakına bakması için milliyetçi kanada yakın üç üye ile “yargıdaki İstanbul grubuna” yakın bir üyeyi görevlendirdi. Aksi yönde görüş belirtebilecek diğer üyelerin ise bu karardan haberlerinin olmadığı belirtildi.

Özel olarak seçilen beş kişilik daire heyetinin, kararı yazmak için de hafta sonu Yargıtay’da mesai yaptığı öğrenildi.

Kararın arkasında AYM’ye yönelik üç tepki etkili

DW Türkçe’nin konuştuğu kimi Yargıtay üyeleri, son periyotta AYM’den duyulan bir rahatsızlık olduğunu dile getirdi.

Kaynaklar, “AYM, ferdi müracaat sistemi üzerinden kendisini süper temyiz mahkemesi olarak görmeye başladı. Yargıtay’ın yıllar içinde oluşmuş içtihatlarıyla verilen kararlar AYM tarafından resmen ‘yüksek mahkeme’ bozulur hale geldi. Mahkeme, bu nedenle yetki aşımı yaptı. Tekrar AYM, kendisini Meclis yerine koyup yeni norm ihdas hale getirir oldu. Halbuki AYM’nin görevi kişisel müracaatlarda hak ihlali kararı vermekti. Şayet ihlal varsa, tazminat verilir. Lakin yeniden yargılama kararıyla Yargıtay kararlarının yok sayılması burada rahatsızlık yaratıyor” dedi.

Ancak Yargıtay’da çoğunluk gibi düşünmeyen üyeler de var. DW Türkçe’nin konuştuğu kimi üyeler ise AYM’ye yönelik tenkitlere hak verse de dairenin bu karara uymamasının yanlış olduğu görüşünde.

AYM’nin Yargıtay ve Danıştay üyelerinin mşlarına yapılan zam düzenlemesini de geçen ay iptal etmesinin Yargıtay’da bilhassa tepki çektiği öğrenildi. Direnme kararının arkasında AYM’nin bu iptal kararının da tesirli olduğu dile getiriliyor.

AYM’ye yönelik Yargıtay’ın sert yansısının bir nedeninin ise yargıda İskenderpaşa Cemti geleneğinden gelen Hakyolcular ile “İstanbul Grubu” ve milliyetçiler arasında yaşanan güç çabasının tesirli olduğu konuşuluyor. Kulislere göre, bu kararın aynı vakitte 2 Şubat 2023’te yapılan AYM Başkanlık seçimin sonucuna bir “misilleme” olarak yorumlanıyor.

AYM Başkanlık seçiminde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın işaret ettiği İrfan Fidan seçimi kazanamamış, Hakyolcu kümenin dayanağıyla Zühtü Arslan yeniden başkan seçilmişti. Bu seçimde, devrin TBMM Başkanı Mustafa Şentop’un da Arslan lehine kulis yapmasının tesirli olduğu konuşuluyordu. Bilhassa İrfan Fidan’ın AYM Başkanı seçilememesinin, yargı ve yürütme içinde “şahin politikalar” yürüten kümelerde hayal kırıklığı yaratmıştı.

Yargıtay’ın bu kararıyla ne amaçlanıyor?

Yargıtay kulislerinde, daha önce Enis Berberoğlu kararına İstanbul 14. Ağır Ceza Mahkemesi’nin direnmesi üzerine AYM tarafından yeniden ihlal kararı verdiği ve bu kararın uygulanmak zorunda kalındığına işaret ediliyor.

Bu nedenle İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi’nin Can Atalay belgesini bilhassa Yargıtay’a göndermesinin “bilinçli bir tercih” olduğu ifade ediliyor. Buradaki emelin da bir yüksek yargı kararıyla “AYM’nin bu yetki aşımına” sınırlama getirmek olduğu kaydedildi.

Yargıtay’a göre sorun nasıl çözülür?

Yargıtay’da direnme kararını destekleyen üyeler, sorunun tahlili konusunda bilhassa TBMM’yi işaret ediyor. Yargıtay, “AYM’nin ferdi müracaat konusundaki yetkilerini sınırlayacak” anayasal ya da yasal düzenlemeler yapılmasının ileride aynı krizleri önleyeceği görüşte.

Kaynaklar, bu hususta MHP’nin de AYM’nin yapısının ve yetkilerinin değiştirilmesine yönelik olumlu görüşüne işaret ediyor. Kaynaklar, bilhassa AYM kararlarına karşı yüksek yargıya bir kontrol sistemi yetkisi verilmesini istiyor.

Can Atalay için diğer hangi yol var?

AYM-Yargıtay arasındaki krizin akabinde gözler Can Atalay cephesine çevrildi. Atalay’ın avukatları, Yargıtay 3. Ceza Dairesi’nin ihlal kararına uymaması nedeniyle bir kere daha AYM’ye kişisel müracaatta bulunacak.

AYM’nin de bu müracaat üzerine yeni bir ihlal kararı vermesi bekleniyor. Bu durumda Atalay’ın tahliye olma ihtimali gündeme gelecek. Fakat Yargıtay’ın ikinci ihlal kararına yeniden direnip direnmeyeceği ise bilinmiyor.

Yargı içinde hangi kümelerden söz ediliyor?

Yargıda Berat Albayrak’a yakın olduğu iddia edilen hakim ve savcılar ile Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın birtakım avukatlarının yer aldığı oluşum, İstanbul Grubu olarak isimlendiriliyor. Bunlar içerisinde AYM üyesi İrfan Fidan ve Adalet Bakan Yardımcısı Hasan Yılmaz ile HSK Başkan Vekili Mehmet Akif Ekinci’nin de yer aldığı iddia ediliyor.

Nakşibendi Tarikatı’na bağlı İskenderpaşa Cemti’nin bir kolu olan Hakyol Vakfı kökenlilerin (Hakyolcular) de yargı içerisinde tesirli kümelerin başında olduğu tahmin ediliyor. Tekrar Nakşibendi Tarikatı’ndan gelen Menzil Cemti de yargıda kendisine yer bulan kümelerden. Bu cemt, daha çok MHP eliyle yargıya girerken yüksek yargıda da önemli bir örgütlenmesi göze çarpıyor.