NATO, Ukrayna’yı üyeliğe alacak mı?

NATO üyeliğini Rusya’ya karşı en iyi güvenlik garantisi olarak gören Ukrayna son devirde bu husustaki baskısını artırdı.
Ukrayna üyelik konusunu 3-4 Aralık’ta Brüksel’de yapılan NATO Dışişleri Bakanları Toplantısı öncesinde ve sırasında bir sefer daha gündeme taşıdı. Ukrayna Dışişleri Bakanı Andrii Sybiha, NATO dışişleri bakanlarına gönderdiği mektupta, toplantı sırasında Ukrayna’ya üyelik daveti yapılmasını istedi. Konu, Dışişleri Bakanları Toplantısı kapsamında, çalışma yemeği formatında toplanan NATO-Ukrayna Konseyi’nin de gündemindeydi. Ukrayna bu yönde bir davetin üyeliğin geri çevrilemez olduğunu göstereceği ve Rusya’ya karşı doğru yanıt olacağı görüşünde.  NATO’nun tüm üyelerinin aynı görüşte olduğunu söylemek ise hayli zor. NATO önderleri, Ukrayna’nın bir gün İttifak’a katılacağı vurgusunu herhangi bir tarih belirtmeksizin ilk defa 2008’deki Bükreş Zirvesi’nde yaptılar. Savaşın başlamasının üzerinden geçen bin günde NATO’nun üyelik konusundaki telaffuzunda geldiği en ileri nokta ise bu yıl 9-11 Temmuz’da yapılan Washington Zirvesi’nin sonuç bildirisindeki sözler: “Müttefiklerin mutabık kalması ve kuralların karşılanması halinde Ukrayna’yı İttifak’a katılmaya davet edecek pozisyonda olacağımızı bir defa daha teyit ediyoruz.” Üyelik daveti için olmazsa olmaz kaide NATO üyelerinin oybirliği. İttifak üyeleri şimdi bu etaba gelemedi.

Hangi ülkeler karşı çıkıyor?
Ukrayna’nın üyeliğine sıcak bakmadığı bilinen ülkeler arasında ilk akla gelen Macaristan. Toplantı sonrasında açıklama yapan Macaristan Dışişleri Bakanı Peter Szijjarto, “Bu ülke savaşta ve savaştaki bir ülke İttifak’ın güvenliğine katkı sağlayamaz” dedi. Macaristan, İsveç ve Finlandiya’nın üyeliği konusunda son ana kadar itirazını kaldırmamıştı. NATO’nun en güçlü üyesi ABD ise mümkün bir üyelik daveti için zamanlamanın doğru olmadığı görüşünde. Aslında çoğu ülkenin bu görüşte olduğunu söylemek mümkün. Kağıt üstündeki kurallar bir yana NATO’nun şu an Ukrayna’ya üyelik davetinde bulunması pratikte pek mümkün gözükmüyor. Bunun sebebi Ukrayna’nın savaşta olması. Ukrayna’ya üyelik daveti yapılması savaşı daha da tırmandırma riski içeriyor. Savaş bitmeden muhtemel bir üyelik tüm İttifak’ın direkt savaşa taraf olması sonucunu doğurabilir ki şu basamakta çoğunluk bundan yana değil. Ukrayna’nın savaşta olduğu ülkenin, NATO’nun, müttefiklerin güvenliğine yönelik en çok önemli ve direkt tehdit olarak gördüğü Rusya olması mümkün bir davet konusunda sabırsız ve duygusal hareket edilmesini engelliyor. Bu risklere rağmen Letonya, Çekya aynıi üyelik daveti yapılmasında pek sakınca görmeyen ülkeler de var.

NATO Genel Sekreteri Mark Rutte, önceliğin üyelik davetinden fazla, Ukrayna barış görüşmelerine girmeye karar verdiğinde bunu güçlü bir pozisyonda yapmasının nasıl sağlanacağına ağırlaşmak olduğu mesajını verdi.

Türkiye’den bekle gör yaklaşımı
Türkiye, Ukrayna’nın NATO üyeliğine prensip olarak karşı değil. Bununla birlikte öne çıkan bir pozisyon almamayı tercih eden Türkiye, kararını diğer ülkelerin adımlarını da dikkate alarak atmaktan yana. NATO üyesi ülkeler arasında uzlaşı bulunmaması Türkiye’nin net pozisyon almasını frenleyen etkenlerden biri. Rusya’yla ilişkileri ve Ukrayna’daki savaşın devam ediyor olması Ankara’nın durumunu şekillendiren diğer ögeler. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ve Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock, Brüksel’deki zirvede sohbet ediyor. Türkiye, Ukrayna konusunda savaşa müdahil olmaksızın elinden gelenin en fazlasını yapma gayreti içinde ve diplomasiye talih verilmesini istiyor.

Ukrayna’nın mümkün üyeliği konusunda kuralların şimdi oluşmadığı ve bu adım için doğru zaman olmadığı görüşü şu etapta daha ağır basıyor. Toplantı için Brüksel’de bulunun Hakan Fidan’ın bugün Ukrayna Dışişleri Bakanı Andrii Sybiha ile bir görüşme gerçekleştirmesi bekleniyor.

Trump’ın hali merak konusu
ABD Başkanı Joe Biden’dan görevi 20 Ocak’ta devralacak olan Donald Trump’ın Ukrayna konusundaki hali NATO’daki istikrarları de etkileme potansiyeli içeriyor. Bazı ülkelerin pozisyon belirlemek için yeni Amerikan idaresini beklediği biliniyor. Letonya Dışişleri Bakanı Baiba Braze toplantı öncesinde, “Herkes yeni ABD idaresinin çalışmaya başlamasını bekliyor. Bu söylenen yahut söylenmeyen bir hususfakat bir gerçek” dedi.

Trump, şimdi bunu nasıl yapacağına ilişkin ayrıntılar net olmasa da göreve geldiğinde savaşı bir günde bitireceği iddiasında. NATO’daki genel görüş, barış masasına ne zaman ve hangi koşullarla oturacağına karar verecek olanın Ukrayna olduğu yönünde. Trump, ilk görev devrindeki çıkış ve ataklarıyla zaman zaman NATO’nun klasik işleyişini zorlamıştı. Şu Anda de “Ukrayna’yı zorda bırakacak bir adım atar mı?” sorusu soruluyor. Trump’ın Ukrayna ve Rusya Özel Temsilcisi olarak atadığı Keith Kellog, geçtiğimiz aylarda ortak imzayla kaleme aldığı bir makalede, Ukrayna’nın NATO üyeliğinin uzun bir süre ertelenmesi karşılığında güvenlik garantileri içeren bir barış mutabakatı yapılması davetinde bulunmuştu. Donald Trump, 2019 yılında düzenlenen bir NATO zirvesinde.