ABD’deki istikrar ve denetleme sistemi: Trump’ın gücünü kimler kısıtlayabilir?
ABD Başkanı Donald Trump, ikinci başkanlık döneminde büyük değişiklikleri yaşama geçirme vdinde bulundu.
Yemin merasiminden sonra sağanak başkanlık buyrukları imzaladı. Bunlara ABD-Meksika sınırında ulusal acil durum ilan etmek, uyuşturucu kartellerini “terör örgütleri” olarak tanımlamak ve 6 Ocak Kongre baskınına karışanları affetmek dahildi. Cumhuriyetçi Partili Başkan, kampanya döneminde ABD tarihindeki “en büyük sınır dışını” gerçekleştirmeyi, hükümet bürokrasisini hafifletmeyi, vergileri indirmeyi ve ithal mallarına yeni gümrük vergileri koymayı vt etmişti. Trump, gayelerine ulaşmak için Kongre’deki Cumhuriyetçi Parti denetimine ve Yüksek Mahkeme’deki muhafazakâr yargıç çoğunluğuna güveniyor. Lakin Trump’un önünde istikrar ve denetleme sistemleri ve öbür sıkıntılar var. İşte uzmanların Trump’ın planlarını kısıtlayabileceğini söylediği altı faktör.
1. Kongre’deki az farklı çoğunluk
Cumhuriyetçiler Kongre’nin her iki kanadında da çoğunluğu elinde tutuyor, lakin az farkla. Kasım’daki seçimlerde Temsilciler Meclisi’ne 220 Cumhuriyetçi, 215 de Demokrat Partili üye seçildi. O vakitten bu yana iki Cumhuriyetçi Kongre üyesi istifa ederken, birinin daha istifa etmesi bekleniyor. Böylelikle Cumhuriyetçilerin Temsilciler Meclisi’ndeki üstünlüğü yalnızca ikiye inecek. ama önümüzdeki aylarda boş sandalyelerin doldurulması için seçim yapılması bekleniyor. California üniversitesi, Los Angeles’tan (UCLA) siyaset, hukuk ve siyaset bilimi uzmanı Prof. Mark Peterson BBC Mundo’ya yaptığı açıklamada “Modern devirlerdeki en ez farklı üstünlük” diyor. Peterson Cumhuriyetçilerin “aşırı derecede birleşmiş” olduğunu söylerken, tartışmalı problemlerde hepsini bir ortada tutmanın zor olacağını vurguluyor. Senato’da ise Cumhuriyetçilerin 53, Demokratların ise 47 sandalyesi var. Bu da, Cumhuriyetçilerin, muhalif milletvekillerinin yasama sürecini uzatması ve hatta oylamayı önlemesini engelleyen 60 üyelik süper çoğunluktan mahrum olması manasına geliyor. Ancak Senato, “uzlaşma” diye bilinen prosedürle bütçe tedbirlerini yalnızca 51 üyeli salt çoğunlukla onaylayabılıyor. Cumhuriyetçiler birtakım maksatlarına farklı tasarıları bu süreçle geçirerek ulaşabilir. Lakin Peterson “Demokratlar bunun dışında çabucak hemen her şeyi durdurabilirler” diyor. Prof. Peterson Trump’ın ilk başkanlık döneminde de Kongre’nin her iki kanadında çoğunluğu elinde bulundurduğuna, lakin geçirebildiği tek tasarının vergi indirimi yasası olduğuna dikkat çekiyor.
2. Bağımsız yargı
Yüksek Mahkeme, ABD’nin en üst seviye mahkemesi ve üyeleri, sandalyeler boşaldıkça liderler tarafından seçiliyor. Şu andaki dokuz Yüksek Mahkeme yargıcından altısı muhafazakâr isimler ve bunları üçü ilk döneminde Trump tarafından atanmıştı. ama bu durum, mahkemenin tüm kararlarının idarenin teşebbüslerine destek vermesini garanti etmiyor. Yüksek Mahkeme, Trump’ın atadığı yargıçların dayanağıyla, kürtaj hakları konusundaki federal muhafazalardan geri adım atmıştı. Ancak, Cumhuriyetçilerin umduklarının bilakis, Obamacare diye bilinen genel sağlık sigortasını ve LBGT bireylerin iş yerlerinde ayrımcılığa uğramasına yönelik muhafaza tedbirlerini onaylamışlardı. Yüksek Mahkeme ayrıyeten, 2020 başkanlık seçim sonuçlarını iptal ettirme teşebbüsünü ve Daca programına son vermeyi reddetmişti. Daca programı, ABD’ye yasadışı yollardan giren çocuk göçmenlerin korunmasını öngörüyor. Pew Araştırma Merkezine göre Yüksek Mahkeme’nin ötesinde, misyondaki bölge yargıçlarının % 60’ı Demokrat liderler tarafından atananlardan oluşuyor. Prof. Peterson yargıçlara hukuk ve Yüksek Mahkeme’nin emsal kararlarının rehberlik ettiğini ve yargının “yüksek seviyede bir bağımsızlıkla idarenin üçüncü organı olarak kalmaya sürdüğünü” söylüyor.
3. Eyalet ve yerel yönetimler
ABD’nin federal yapısı Beyaz Saray’dan empoze edilecebilecek değişiklikleri kısıtlıyor. ABD Anayasası’nın 10. Hususu eyalet idarelerine geniş yetiler veriyor. Eyalet idareleri klasik olarak, güvenlik, eğitim, sağlık, sosyal yardımlar, ceza hukuku, istihdam hukuku ve mülkiyet maddelerinden sorumlu oluyor. Bölgeler ve kentler de kamu güvenliği, il planlaması ve toprak kullanımından sorumlu. Prof. Peterson Demokratların Trump idaresine daha yerel seviyede meydan okumak için bu yetkileri kullanacağına inanıyor. Peterson, yaşadığı California eyaletinin ülkenin en büyük eyaleti ve dünyanın “beşinci büyük ekonomisi” olduğunu vurguluyor. “Eyalet genel manada demokrat yahut liberal yahut ilerici değilağırlıklı olarak o tarafa gidiyor” diyor. Prof. Peterson California ve birçok diğer eyaletin de “Trump idaresinin yapılmasını istediklerinden bağımsız olarak çalışabilmek ismine elinden geleni yapmasını yahut Trump idaresine meydan okumasını bekliyor. Tıpkı geçmişte Teksas ve diğer eyaletlerin Biden ve Obama idarelerine yaptığı. Şu anda, 50 ABD eyaletinin 23’ünü Demokrat Partili valiler yönetiyor. Trump’ın kitlesel sınır dışı gibi birtakım planları yerel seviyede de destek gerektiriyor ve eyalet ve yerel idarelerdeki dirençten etkilenebilir.
Birçok il ve eyalet kendilerini göçmenler için “sığınak” ilan etti ve federal hükümetle işbirliğini kısıtladı.
4. Kamu kuruluşu çalışanları
Cumhuriyetçiler, Donald Trump’ın ilk döneminde siyasetlerini kamu yetkilileri ve memurların direnişi nedeniyle uygulayamadıklarından şikayet ediyorlardı. Trump, ilk devrinin sonuna doğru binlerce kamu çalışanını kovup, yerlerine destekçilerini almasını sağlayan bir başkanlık buyruğu imzalamıştı. Eski Başkan Joe Biden bu buyruğu iptal ettiBaşkan Trump, ikinci periyodunun ilk gününde bir başkanlık buyruğu daha imzaladı. Ayrıyeten uzaktan çalışan federal çalışanın ofislerine geri dönmesi talimatı verdi. Trump’a yakın muhafazakâr gruplar, kamu vazifelilerinin yerine uygun olduğunu düşündükleri profesyonellerin bulundu bir bilgi tabanı imzaladı. One Sendikası ve Ulusal Hazine Çalışanları Sendikası, yeni başkanlık buyruğuna karşı çıkan bir hukuk süreci başlattı. Prof. Peterson, Trump’ın buna aynı hamlelerinne karşı güçlü bir kurumsal, yasal, siyasi ve sendikal direniş gösterilmesini bekliyor.
5. Sivil toplum ve medya
Trump, büyük ihtimalle liberal eğilimli medya organları ve Amerikan Sivil Özgürlükler Birliği (ACLU) sivil toplum kuruluşlarının tenkitlerine maruz kalmaya devam edecek. 1,7 milyon üyeli ACLU birtakım planları engellemeye çalışacağını duyurdu. Kuruluş bunların göçmen ailelerinin ayrılmasına, üreme sağlının zarar görmesine ve protestocularla, siyasi rakiplerine federal kovuşturmaların önünü açabileceğini söylüyor. ACLU ve diğer birtakım gruplar, Trump’ın ABD’de doğan herkese vatandaşlık verilmesi uygulamasını son verme planlarına karşı dava açtı. Her iki gazetenin de Trump’ın Demokrat Partili rakibi Kamala Harris’e destek vermesi bekleniyordu. Washington Post’un sahibi, Amazon’un kurucusu milyarder iş adamı Jeff Bezos, kararın halk nezdindeki giderek büyüyen “taraflı medya” algısı nedeniyle alındığını savundu.
Bezos Aralık’ta Trump’ın yemin merasimi fonuna bağış yaptığını açıkladı ve Trump ile birlikte, liderin Florida’daki evinde yemek yedi. LA Times’ın tekrar milyarder sahibi Patrick Soon-Shiong da, bir adaya destek vermenin ülkedeki bölünmeleri büyüteceğinden korktuğunu savundu.
6. Halk desteği
Başkan Trump’ın bir gözü de halk takviyesinde olacak. Prof. Peterson, Trump’ın genel halk oyunun % 49,9’unu aldığına ve Harris’in yalnızca % 1,5 önünde olduğuna dikkat çekiyor. Peterson “Bu başkanlık seçiminde en yakın zaferlerden biri” diyor. Profesör ayrıca, Trump’a oy veren herkesin tüm siyasetlerine destek vermediğini de ekliyor. Prof. Peterson’a göre bazı Cumhuriyetçiler Trump’ı şahsen sevmiyordudaha az vergi ve düzenleme istiyorlardı. Başkalarıysa, Trump’ı yüksek enflasyonla mücadele edebilecek en iyi seçim olarak gördü. Bu hal, hükümetin hem liderin popülerliğini hem de 2026 ara seçimlerinde Cumhuriyetçilerin tekrar seçilme bahtını korumak için kimi tavırlarını yumuşatmaya zorlama baskısı yaratabilir. Ayrıca kimi uzmanlar, gümrükler ve göçmenlerin sınır dışı etme kimi planlarının Trump’ın ekonomiyi canlandırma ve enflasyonu düşürme vtlerinin altını oyabileceğini söylüyor. Sağ eğilimli Hoover Kurumu’ndan Ekonomist John Cochrane, buradaki çok önemli sorunun Trump’ın koalisyonundaki iş dünyası yanlısı kısımlarla, sınır denetimi ve Çin ile rekabet benzeri bahislere odaklanan “milliyetçiler” arasındaki tansiyonu nasıl yöneteceği olduğunu belirtiyor. Cochrane “Her iki tarafın da istediğini alamayacağı net. Çok Önemli mesele bu ve bu yüzden ne olacğını tahmin edemeyiz” diyor.