Haklarında tutuklama istenen Netanyahu ve Hamas liderleri neyle suçlanıyor ve süreç nasıl işleyecek?

Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICC) başsavcısı, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve Hamas’ın Gazze Şeridi’ndeki lideri Yahya Sinvar hakkında savaş suçu işledikleri gerekçesiyle tutuklama buyruğu çıkarılmasını istedi.

ICC Başsavcısı Karim Khan, bu bireylerin en az 7 Ekim 2023 tarihinden itibaren savaş hataları ve insanlığa karşı cürümlerden cezai sorumluluk taşıdığına inanmak için makul münasebetler olduğunu söyledi.

Khan, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve Savunma Bakanı Yoav Gallant hakkında “Filistinlilere karşı savaş ve insanlık suçu işlediklerine dair kâfi ispat bulunduğu” gerekçesiyle tutuklama talebinde bulundu.

Başsavcı, “savaş suçu işledikleri” gerekçesiyle Hamas’ın Gazze Şeridi’ndeki lideri Yahya Sinvar’ın yanı sıra Hamas’ın siyasi lideri İsmail Haniye ve Hamas’ın askeri kanadı olarak bilinen İzzeddin el-Kassam Tugayları’nın lideri Muhammed El Masri’nin de tutuklanmalarını istedi.

Merkezi Lahey’de bulunan ICC, son üç yıldır İsrail’in işgal altındaki topraklarda gerçekleştirdiği eylemleri ve son vakitlerde Hamas’ın eylemlerini de soruşturuyor.

Başsavcının talebi üzerine ICC yargıçları kanıtların tutuklama buyruğu çıkartmak için kâfi olup olmadığına karar verecek.

Savcılık İsrail’i neyle suçluyor?

ICC Başsavcısı Khan tarafından yapılan yazılı açıklamada, elde edilen deliller ışığında, İsrail Başbakanı Netanyahu ve Savunma Bakanı Gallant’ın savaş suçları ve insanlığa karşı hatalardan cezai sorumluluk taşıdığına inanmak için makul münasebetleri bulunduğu” belirtildi.

Khan, açıklamasında bilhassa 7 Ekim atakları sonrası İsrail’in Gazze halkına yönelik uyguladığı “kasıtlı açlığa ve zalimce muameleye” işaret etti.

İsrail’in kasıtlı olarak sivil nüfusu hedef aldığını vurgulayan başsavcı, “İnsanlığa karşı hataların, Filistinli sivil nüfusa yönelik yaygın ve sistematik bir hücumun kesimi olarak işlendiğine inanıyoruz. Bu cürümlerin bugün de devam ettiğine inanıyoruz” dedi.

Hamas başkanları ile ilgili suçlamalar neler?

Başsavcı Khan, savaş ve insanlığa karşı suç işledikleri gerekçesiyle Hamas’ın Gazze Şeridi’ndeki lideri Yahya Sinvar, Hamas’ın El Kassam Tugayları olarak bilinen askeri kanadının başkomutanı Muhammed El Masri ve Hamas Siyasi Bürosu Başkanı İsmail Haniye hakkında da tutuklama istedi.

Hamas önderleri, bilhassa 7 Ekim 2023’teki taarruzlar başta olmak üzere, sivillere yönelik cinayet, işkence, tecavüz ve cinsel şiddet uygulamakla suçlanıyor.

Tutuklama talebi nasıl gündeme geldi?

Başsavcı Khan, Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin kuruluşunu düzenleyen Roma Tüzüğü uyarınca, Filistin topraklarında işlendiği düşünülen savaş suçlarına ilişkin inceleme talebinde bulundu.

ICC Ön Yargılama Dairesi, 5 Şubat 2021 tarihinde, “uluslararası mahkemenin Filistin Devleti’ndeki duruma ilişkin cezai yargı yetkisini kullanabileceğine ve bu yargı yetkisinin Doğu Kudüs de dahil olmak üzere Gazze ve Batı Şeria’yı kapsadığına” karar verdi.

Mahkemenin verdiği yetki doğrultusunda 7 Ekim 2023’ten bu yana Filistin topraklarında yaşanan olaylar da soruşturma kapsamına alındı.

Filistin, Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne taraf olduğu için, mahkemenin burada yaşanan olayları soruşturmak yetkisi bulunuyor.

Başsavcı Khan’a göre, mahkeme, ICC’ye taraf olmayan İsrail vatandaşlarının taraf bir devlet olan Filistin topraklarında işledikleri kabahatleri yargılama yetkisi bulunuyor.

Bundan sonra süreç nasıl işleyecek?

Başsavcı Khan, İsrailli yetkililer ile Hamas önderleri hakkındaki tutuklama talebi için ICC’nin Ön Yargılama Dairesi’ne resmen başvurdu.

Khan, müracaat dilekçesinde, şüphelilerin kaçmasını, kanıtları yok etmesini ya da daha fazla suç işlemesini önlemek için tutuklama buyruğunun gerekli olduğunu detaylı biçimde açıkladı.

Ön Yargılama Dairesi, savcılık tarafından sunulan deliller ışığında, Netanyahu ve Gallant ile üç Hamas önderinin tutuklanıp tutuklanmayacağına karar verecek.

Daire, Khan’ın, Filistin’de işlenen suçlar konusunda eşiğin aşıldığı görüşüne katılırsa, Netanyahu ve diğer isimler hakkında tutuklama buyruğu çıkaracak.

Ön Yargılama Dairesi daha sonra savcının kanıtlarını ve tezlerini kıymetlendirecek. Ön Yargılama Dairesi eşiğe ulaşıldığını ve tesirli alternatiflerin bulunmadığını düşünürse tutuklama buyruğu çıkaracaktır.

Mahkemenin tutuklama kararı vermesi durumunda neler yaşanabilir?

Ön Yargılama Dairesi’nin tutuklama buyruğu vermesi durumunda, bu karar ICC tarafından Roma Statüsü’ne taraf olan devletlere bildirilecek.

İsrail, Roma Statüsü’ne taraf değil. Bu nedenle İsrail makamlarının işbirliği olmadan Netanyahu’nun tutuklanması pek mümkün görünmüyor.

Filistin ise birçok ülke tarafından devlet olarak tanınmasa da 2015 yılında ICC’ye taraf olmuştu.

Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne 123 ülke taraf. Türkiye, Avrupa Kurulu üyesi 46 ülke arasında Roma Statüsü’ne taraf olmayan tek ülke.

ICC, Ukrayna’nın işgali nedeniyle Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin hakkında da tutuklama kararı çıkarmıştı.

İsrail, Hamas ve ABD karara ne tepki gösterdi?

İsrail, Netanyahu ve Gallant hakkındaki tutuklama talebine sert tepki gösterdi.

İsrail Savaş Kabinesi üyesi Benny Gantz, Başsavcı Khab’ın talebini, “tarihi boyutlarda bir suç” olarak değerlendirdi.

Gantz, “Demokratik bir ülkenin başkanları ile kana susamış bir terör örgütünün önderleri arasında paralellik kurmak, derin bir adalet sapkınlığı ve bariz bir ahlaki iflastır” dedi.

İsrail ana muhalefet lideri Yair Lapid iddianameyi “felaket” olarak değerlendirdi.

Netanyahu sosyal medya hesabından bir video ile “ICC savcısı Khan’ın İsrail’in demokratik yollarla seçilmiş önderleri hakkında tutuklama buyruğu çıkarılması tarafındaki yakışıksız kararı, tarihi boyutlarda ahlaki bir rezalettir. Bu karar uluslararası mahkemeye sonsuza dek sürecek bir utanç damgası vuracaktır” mesaj paylaştı.

Hamas yönetimi de, savcının talebi konusunda, “kurbanı cellatla eşitliyor ve İsrail’i imha savaşını sürdürmeye teşvik ediyor” değerlendirmesini yaptı.

ABD Başkanı Joe Biden, tutuklama buyruğu başvurusunu “çirkin” olarak niteledi. ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken de başsavcının “İsrail’i Hamas’la muadil tutmasını” “temelden reddettiğini” belirtti ve bu adımın ateşkes uğraşlarını tehlikeye atabileceğini söyledi.