Veterinerler “uyutma” yasasına uymayacak: Meslek yeminimize bağlı kalacağız

Türk Veteriner Hekimleri Birliği (TVHB), önümüzdeki devirde Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne (TBMM) sunulacağı belirtilen ve sokakta yaşayan hayvanların 1 ay içerisinde sahiplenilmemesi durumunda uyutulatak öldürülmesini öngördüğü belirtilen yasa tasarısına uymayacağını açıkladı.

Konuya ilişkin TVHB tarafından yapılan yazılı açıklamada ötenazi uygulamasına yönelik olarak, genel uygulamanın sağlıklı hayvana yapılmasının meslek etiğine aykırı olduğu, fakat tıbbi münasebete dayalı olarak yapılabileceği vurgulandı.

Konuya ilişkin tahlil önerilerinede yer verilen açıklamada, “Türk Veteriner Hekimleri Birliği olarak sahipsiz hayvanların itlafına sebep olacak her türlü uygulamanın karşısında olduğumuzu, bu uygulamaların hayvan refahı açısından kabul edilemez olduğunu kamuoyu ile paylaşma zaruriliği hissediyoruz” denildi.

Açıklamada, şu tabirlere yer verildi:

“Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Tarım ve Orman Bakanlığı, Adalet Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığı’nın iş birliğinde Hayvanları Müdafaa Kanunu’na ilişkin yasa değişiklik tasarısı hazırlandığını, teklifin önümüzdeki haftalarda TBMM’ne geleceğini basından öğrenmiş bulunuyoruz.

Değişiklik taslağı hazırlanırken Türk Veteriner Hekimleri Birliği ya da herhangi bir meslek odamızın görüşü alınmamıştır. Basındaki haberlerden edindiğimiz bilgilere göre; bu taslakla getirilenlerin daha evvelki değişiklikler gibi sahadan ve bilimsellikten uzak, uygulanması mümkün olmayan, toplum vicdanını rahatsız eden değişiklikleri içerdiği ve ülkemize bu alanda bir 20 yıl daha kaybettireceği derdi taşımaktayız.

“Yerel idareler sorumluluklarını yerine getirmedi”

2004 yılında çıkan 5199 sayılı Hayvan Koruma Kanunu öncesinde, sahipsiz hayvanlar mlesef insani olmayan prosedürlerle yok edilmekteydi. Lakin gelişen toplumsal şuur ve itirazlar sonrası 5199 sayılı kanun çıkarılmış ve her türlü itlaf yasaklanmıştı. 5199’a göre yerel idareler süreksiz bakımevi kuracak, sahipsiz hayvanların tedavisi ve rehabilitasyonunu gerçekleştirerek, kısırlaştırıp, aşılayarak yaşadığı bölgeye geri bırakacaktı. Yani yerel idareler sahipsiz hayvanların sağlıklı yaşamaları ve refahlarını sağlamakla görevlendirildi. Fakat kanuna karşın yerel idareler birkaçı dışında mlesef kanunda geçen yükümlülüklerini ve sorumluluklarını yerine getirmemiştir. Seçimden seçime sahipsiz hayvanları hatırlayan yerel idareler sahipsiz hayvanlar için kaynak ayırmak yerine tüm yükü kurumlarda çalışan veteriner doktorların üzerine bırakmışlardır.

Sahipsiz hayvan popülasyonunun artmasının en büyük nedenlerinden biri yerel idarelere Hayvanları Müdafaa Kanununun herhangi bir cezai yaptırım getirmemesi olmuştur. Kanunun 2021 yılındaki revizyonu da cezasızlığı devam ettirmiş, “Geçici Madde 4 – (Ek:9/7/2021-7332/16 md.) Büyükşehir belediyeleri, kent belediyeleri ve nüfusu yetmiş beş bini aşan belediyeler 31/12/2022, diğer belediyeler ise 31/12/2024 tarihine kadar ek 1 inci unsurun birinci fıkrasında belirtilen hayvan bakımevlerini kurmakla yükümlüdür.” kararına karşın yerel idarelerce gereken adım atılmamıştır.

“Düşüncenin sokak itlaflarından farkı yok”

Özet olarak; kanun çıkarılmış, sorumluluk verilmişdenetim yapılmamış, bütçe ayrılmamış, kanununun gereğini yapmayanlara yaptırım uygulanmamıştır.

Gelinen noktada ise sahipsiz hayvanların popülasyonu artmış, her biri mahalle sakini olan sahipsiz hayvanlarımızın hayvan refahına uygun olmayan barınak ismi altındaki yerlere toplatılması, kısırlaştırmanın maliyetli olacağı münasebet gösterilerek hayvanların dişi-erkek olarak ayrılması, barınaklara toplanan hayvanların sahiplendirilmeye çalışılması, 30 gün sonra sahiplenilmeyenlerin ise ötanazi yapılarak öldürülmesi gündeme getirilmektedir. Bu fikrin 2004 yılı öncesi sokaklarda yapılan itlaflardan hiçbir farkı yoktur. Sahipsiz hayvanlar ile ilgili en çok gündeme getirilenlerden ve itlafa taban hazırlamak için kullanılan argümanlardan biri de kuduz ve diğer hayvanlardan insanlara geçen zoonotik hastalıklardır. Meğer Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü (WOAH) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) bilinenin tersine Kuduz denetimi açısından, sahipsiz köpeklerin itlaf edilmelerine geniş ölçüde karşı çıkmaktadır.

Hipokrat’tan günümüze kozmik hekimliğin en çok önemli kıymetlerinden biri “önce zarar verme”, unsurudur. “Yararlı olma” prensibi ise hayvanların sağlık ve refahına verilecek zararın engellenmesi ve güzelliğin artırılması halidir. Ülkemiz veteriner doktorları veteriner fakültelerinden insanlara, hayvanlara ve içinde yaşadığı tabiata hassas, toplumsal refah için efor harcayan, meslek ahlakına sahip şahıslar olarak yemin ederek mezun olurlar.

Tasarıda olduğu söylenen ötanazi süreci, hayvanların tıbbi teknikler yoluyla, süratli, ağrısız ve acısız bir şekilde hayatının sonlandırılması manasına gelmektedir. Ötanazi, vefatla karşı karşıya kalınması halinde, acının ve ağrının kalıcı olduğu ya da hafifletilemediği durumlarda tıbbi münasebetler ile uygulanan bir prosedürdür. Veteriner tabipler aldıkları eğitim ve ettikleri meslek yemini gereği tedavi ile ötanaziyi mümkün olduğu kadar geciktirmek, hayvan refahını sağlamak için efor harcarlar.

“Yakala, kısırlaştır, aşılat ve yaşadığı bölgeye geri bırak”

Ötanazi yalnızca veteriner doktorlar tarafından uygulanabilir ve sağlıklı bir hayvana uygulandığında katliamdan öbür bir mana taşımaz. Sağlıklı hayvanların ötanazisi ve itlafı veteriner doktorlar açısından da etik, insani ve vicdani değildir, üniversal hekimlik pahaları ile de bağdaşmamaktadır. Veteriner tabipler olarak bizler bu yasa çıksa da ötanazi yapmayacağız. Önerilen bu formül sanıldığının tersine maliyet açısından da avantajlı değildir. Hayvana ötanazi yapılmadan önce uygulanacak prosedürler ile birlikte kısırlaştırmadan daha maliyetli ve zorludur, sahipsiz hayvan popülasyonun denetimine yönelik faal bir usul olarak da bedellendirilemez. Ayrıyeten iletişim çağında Türkiye Yüzyılında ülkemizin uluslararası kamuoyunda algısını olumsuz olarak etkileyecektir.

Türk Veteriner Hekimleri Birliği olarak sahipsiz hayvanların itlafına sebep olacak her türlü uygulamanın karşısında olduğumuzu, bu uygulamaların hayvan refahı açısından kabul edilemez olduğunu kamuoyu ile paylaşma mecburiliği hissediyoruz. Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü (WOAH), evcilleştirilmiş bir cins olan köpeklerin topluma bağımlı olduğunu, sahipsiz oldukları durumlarda dahi sağlık ve refahlarını sağlamanın etik bir sorumluluk olduğunu hatırlatmaktadır.

Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü (WOAH) sahipsiz hayvan popülasyonun denetiminde “yakala, kısırlaştır, aşılat ve yaşadığı bölgeye geri bırak” yaklaşımının sahipsiz hayvanların üremesinin denetim edilmesine yönelik bir yaklaşım sağladığını ama bununla birlikte daha önce birçok kere meslek örgütü olarak vurguladığımız tedbirlerin de birlikte alınması gerektiğini ifade etmektedir.

Neler yapılmalı?

Türk Veteriner Hekimleri Birliği ve meslek odaları olarak tahlil tekliflerimiz;

• Büyükşehir Belediyelerinde Veteriner Halk Sağlığı Daire Başkanlığı ve diğer belediyelerde Veteriner İşleri Müdürlüğü kurulmalıdır.

• Veteriner Halk Sağlığı Daire Başkanlığı ve Veteriner İşleri Müdürlüklerinde nitelikli ve kâfi sayıda işçi istihdamı sağlanmalıdır.

• Süreksiz Bakımevi kapasitesini karşılar sayıda veteriner tabip, hayvan sağlığı yardımcı çalışanı ve emekçi işçi bulunmalıdır. Bu mevzuda standartlar oluşturulmalıdır. Süreksiz hayvan bakımevinde çalışan yardımcı çalışanlar hijyen, hayvan davranışları, hayvan refahı ve bakımı, hayvanların tutulması ve yakalanması konusunda eğitim almalıdır.

• İhtiyaç duyulan bölgelerde veteriner fakülteleri ve serbest veteriner tabiplerden kısırlaştırma çalışmalarında destek alınmalıdır.

• Sahipli hayvanlar da dahil olmak üzere denetimsiz üreme ve kontrolsüz ticari satışların önüne geçilmeli, üretim yapılacaksa ilgili bakanlığın kontrolü ve kesinlikle veteriner doktorların kontrolü ve onayıyla yapılmalıdır.

• Sahipsiz kedi ve köpeklerin sokaktan sahiplenilmesi özendirilmeli, sahiplenilmesi halinde kimliklendirilmesi ile ilgili zorluklar ortadan kaldırılmalı, her yaştaki hayvan kimliklendirilebilmelidir.

• Etrafa ahenk gösteremeyen, yaşlı, zayıf, engelli vb. köpekler ve kediler sahiplendirilinceye kadar ya da hayatları boyunca bakımevlerinde kalmalıdır

• Hayvan sahiplenme kuralları yeniden düzenlenmelidir.

• Sokağa terkedilen hayvanlara ilişkin hayvan sahiplerine önemli yaptırımlar uygulanmalıdır.

• Çok Önemli bir sokak hayvanı kaynağı olan kırsal yerleşim alanları ile tarım işletmelerindeki hayvanlar kontrol altına alınmalıdır.

• Ayrıyeten, sahiplendirmenin özendirilmesi, devletin bu mevzuda destek vermesi, ferdî sahiplenmenin yanı sıra, ülkemizde bulunan çok sayıda şirketin ve kamu kurumlarının hayvanları sahiplenmesi sağlanmalıdır.

• Tahlil için başta meslek örgütleri olmak üzere sivil toplum örgütleri ve diğer gönüllülerden yardım alınmalı, dayanakları istismar eden kişi ve kurumlar denetlenmelidir.

Son kelamımız şudur ki, bu yasa tasarısı son halini almadan önce, uygarlığın ilk vakitlerinden beri birlikte yaşadığımız kedi ve köpekler ile bütünleşik bir hayatı en iyi bilen akademik meslek olarak görüşlerimizin alınması gerektiğini kamuoyuna hürmet ile duyuruyoruz.”