İsrail-Filistin sorunu: Savaşın dört haftasında beliren beş yeni gerçeklik

06.11.2023 20:30

A⁺

A^-

Hamas’ın 7 Ekim’deki akınlarından bu yana yapılan röportaj, tahlil ve yorumlarla ilgili öncelikli çıkarımlardan biri de kimsenin olayın tamamına hakim olmaması. Savaşın sis perdesini aralamanın zorluğu savaş alanında ne olup bittiğini anlamayı güçleştiren tek etmen değil. İsrailliler ve Filistinliler arasındaki çatışmanın yeni biçimi şimdi belirginleşmedi.

Olaylar hala süratle ilerliyor. Savaşın genişlemesi endişeleri da baki. Orta Doğu’da yeni gerçeklikler oluşuyor lakin biçimleri ve bir ortada nasıl işleyecekleri bu savaşın bu yıl ve muhtemelen ötesindeki gidişatına bağlı olacak.

Bu, bildiğimiz ve bilmediğimiz birkaç şeyin bir listesi.

Listenin tam olduğu söylenemez.

Bazıları 2003 Irak işgali sırasında ABD Dışişleri Bakanı olan Donal Rumsfeld’in “bilinmeyen bilinmeyenler” kelamıyla alay etmişti. Lakin dünyanın herhangi bir yerinde olduğu bu tarafında da bilinmeyenler var ve bunların açığa çıkması büyük değişikliklere hamile.

İsraillilerin Gazze’de Hamas’ın ve küçük ortağı İslami Cihat’ın gücünü kırmayı amaçlayan askeri operasyonu destekledikleri kesin.

Öfkeleri 1400’den fazla kişinin öldürüldüğü ve hala Gazze’de tutulan 240’a yakın kişinin rehin alındığı Hamas akınlarının şokuyla körükleniyor.

7 Ekim hücumlarında Gazze hududundaki Nahal Oz isimli kibbutzdan nasıl kaçtığını dinlemek için İsrail ordusundan emekli general Noam Tibon ile buluştum.

Başarıyla tamamladığı görevi, Hamas’ın silahlı adamları dışarıda gezerken meskenlerinin inançlı odasına saklanan oğlunu, gelinini ve iki torununu kurtarmaktı.

Tibon 62 yaşında emekli olmasına rağmen çok fit görünüyor. O günün kaosunda can kaybı bir İsrail askerinden tüfek ve miğfer alıp, topladığı bir grup askere liderlik ederek ailesiyle birlikte daha pek çok kişinin hayatını kurtardı

General sözünü sakınmayan eski toprak biriydi:

“Gazze acı çekecek… Hiçbir ulus komşu olduğu ülkenin, bebeklerin, bayanların yahut insanların bu şekilde kanını dökmesine müsde etmeyecektir. Sizin (İngilizler) İkinci Dünya Savaşı’nda düşmanlarınızı ezdiğiniz. Gazze’de yapmamız gereken de bu. Merhamete yer yok.”

“Peki?”, diye soruyorum, “öldürülen pak Filistinli sivillere ne olacak?”

“Ne yazık ki oluyor. Zor bir komşuyla yaşıyoruz, ve hayatta kalmamız lazım… Sert olmamız gerekiyor. Diğer seçeneğimiz yok.”

Birçok İsrailli, general gibi Filistinli sivillerin Hamas’ın eylemleri yüzünden öldürüldüğü görüşünü paylaşıyor.

İsrail’in Hamas’a saldırısının vahim bir katliama neden olduğu da açık.

Gazze’nin Hamas yönetimindeki sağlık bakanlığına göre yüzde 65’i bayan ve çocuk, 10 binden fazla Filistinli öldü.

Öldürülen erkeklerin ne kadarının sivil, ne kadarının Hamas yahut İslami Cihat için savaştığı net değil.

ABD Başkanı Joe Biden ve İsrailliler bakanlığın açıkladığı sayılara kuşkuyla yaklaşıyor. Fakat geçmiş çatışmalarda Filistinlilerin açıkladığı can kaybı ve yaralı istatistikleri uluslararası tertipler tarafından doğru kabul edilmişti.

Acı bir dönüm noktası süratle yaklaşıyor. Birleşmiş Milletler’e (BM) göre, Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik 21 ay önce başlattığı topyekûn kuşatmada 9700 sivil öldürüldü.

Ölen kimi Filistinliler Hamas üyesi olmalı. Fakat bunlar, yüzde 10i gerçekçi olmayacak kadar yüksek bir oranda olsa bile, İsrail’in yalnızca bir ayda Rusya’nın Ukrayna’da Şubat 2022’den beri öldürdüğü kadar Filistinli sivili öldürdüğü manasına geliyor.

(BM, Ukrayna’ya ilişkin bilgilerinin eksik ve öldürülen sivillerin gerçek sayısının muhtemelen daha yüksek olduğunu, Gazze’de ise birçok Filistinli moloz altında kaldığına inanıldığı için can kaybı sayısının da muhtemelen daha yüksek olduğunu söylüyor.)

BM’nin insan hakları ofisi İsrail hava hücumlarında öldürülen ve yaralanan sayısının, taarruzların orantısız olduğu yönünde önemli telaş uyandıracak kadar fazla olduğunu ve savaş suçu sayılabileceğini açıkladı.

Hamas ataklarının ilk günlerinden itibaren Başkan Biden, İsrail’in Hamas’ı devirmek için askeri güç kullanma kararını destekledi. Lakin bunun “doğru şekilde” yapılması gerektiğini ekledi. İsrail’in sivilleri koruyan savaş hukukunu izlemesi gerektiğini söyledi.

ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken Tel Aviv’i ziyaret etti. Buradan ayrılmadan önce, “Filistinli bir kız yahut erkek çocuğunun çöken bir binanın enkazından çıkarıldığını gördüğümde, İsrail yahut bir diğer yerden bir çocuk görmüş kadar sarsılıyorum” dedi.

Son 30 yıldır İsrail’in savaşlarını haberleştiriyorum. ABD idaresinin İsrail’in savaş maddelerini izlemesi gerektiğini kamuoyuna açıkça söylediği bir öbür örneği hatırlamıyorum. Blinken’ın ziyareti İsrail’in Biden’ın tavsiyesine uymadığına inandığının işareti olabilir.

Emin olduğumuz bir diğer şey de İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun büyük baskı altında olduğu.

Güvenlik ve askeri yöneticilerinden farklı olarak, İsrail’in sınır topluluklarının 7 Ekim’deki akınlara karşı savunmasız bırakılmasıyla ilgili feci kusurlar zincirine ilişkin herhangi bir sorumluluk almadı.

Geçen Pazar, 29 Ekim’de, istihbarat ajanslarını suçlayan tweet’i tepkiyle karşılandı. Netanyahu mesajı sildi ve özür diledi.

Eski bir barış müzakerecisi, Shin Bet’in (İsrail’in iç istihbarat teşkilatı) eski başkanı ve teknoloji teşebbüsçüsü olan üç İsrailli, Foreign Affairs dergisinde Netanyahu’nun savaşın ve sonrasındaki gelişmelerin modülü olmaması gerektiğini söyleyen bir makale kaleme aldı.

İsrail Başbakanı’nın sadık destekçileri var, lakin İsrail’in askeri ve güvenlik teşkilatının önde gelen isimlerinin itimadını kaybetmiş durumda.

Nahal Oz kibbutzundan ailesini kurtaran emekli general Noam Tibon, Netanyahu’yu 1940’ta istifa etmek zorunda kaldıktan sonra yerini Winston Churchill’in aldığı İngiltere Başbakanı Neville Chamberlain ile kıyaslıyor.

Tibon bana, “Bu, İsrail devletinin tarihindeki en büyük yanılgı. Askeri bir başarısızlıktı. Bu bir istihbarat yanlışıydı. Ve bu, hükümetin başarısızlığıydı… Sahiden sorumlu olan ve tek suçlu Başbakan Binyamin Netanyahu… İsrail tarihinin en büyük başarısızlığının sorumlusu.” diyor.

Eski statükonun başarız olduğu da açık. Tatsız ve tehlikeliydiacımasızca tanıdık bir istikrarı vardı. Netanyahu, 2005’teki Filistin ayaklanmasından sonra ortaya çıkan bu döngünün sonsuza dek sürdürülebileceğine inanıyordu. Bu, Filistinliler ve İsrailliler dahil ilgili tüm taraflar için, tehlikeli bir yanılsamaydı.

Filistinlilerin İsrail’e karşı artık bir tehdit oluşturmadığı görüşü hakimdi. Bunun yerine yönetilmesi gereken bir sorun olarak görülüyorlardı. Bunun için ellerinde sopalarla havuçların olduğu araçlar ve antik “böl ve yönet taktiği” vardı.

1996-1999 arasındaki erken devrinden sonra 2009’dan bu yana çoğunlukla başbakan olan Netanyahu, dengeli bir biçimde İsrail’in karşısında barış yapabileceği bir ortağı olmadığını savundu.

Potansiyel olaraksa vardı. Hamas’ın ana rakibi Filistin Yönetimi epey sıkıntılı bir oluşum ve çok sayıda destekçisi başkanı Mahmud Abbas’ın görevi bırakması gerektiğini düşünüyor. Lakin yönetim 1990’larda İsrail ile yanyana bir Filistin devleti kurma fikrini kabul etmişti.

Netanyahu için “Böl ve yönet” Hamas’ın, Filistin idaresine karşın Gazze’de güçlenmesine izin vermekti.

İsrail’in en uzun süre görev yapan başbakanı, kamuoyunda ne söylediğiyle ilgili titiz olsa da, yıllar boyunca eylemleri Filistinlilerin bağımsız bir devlet kurmasına izin vermek istemediğini gösterdi. Bu süreçte, Batı Şeria’daki İsrailli sağcıların Museviler’e ait olduğuna inandığı Doğu Kudüs dahil birtakım topraklardan vazgeçmesi gerekecek.

Yer yer Netanyahu’nun beyanları kamuoyuna sızıyor. 2019’da kimi İsrailli kaynaklar Likud partisi milletvekillerine Filistin devletine karşı çıkıyorlarsa, çoğunlukla Katar’ın sağladığı paranın, Gazze’ye ulaşmasına izin vermeleri gerektiğini söylediğini aktarmışlardı.

Onlara Gazze’deki Hamas ile Batı Şeria’daki Filistin Yönetimi arasındaki ayrışmayı derinleştirmenin bir devlet kurmayı imkansız hale getireceğini söylemişti.

Amerikalıların desteklediği İsrail’in, Hamas’ın iktidarda kaldığı bir mutabakata müsamaha göstermeyeceği de net. Bu durumda daha fazla kan döküleceği kesin. vakitte yerlerine neyin yahut kimin geçeceği, bugüne kadar yanıtlanmamış olan büyük soruları gündeme getiriyor.

Araplar ve Museviler arasında, Şeria Irmağı ve Akdeniz arasındaki toprakların denetimine ilişkin çatışma 100 yıldan uzun müddettir devam ediyor. Uzun ve kanlı tarihten çıkarılacak bir ders asla askeri bir tahlilin olmayacağı.

1990’larda İsrail’in yanında başşehri Doğu Kudüs olan bir Filistin devleti kurularak çatışmanın sona erdirilmesine yönelik Oslo barış süreci yürütüldü.

Yıllarca kesilip devam eden pazarlıkların akabinde bu süreci canlandırmaya dair son deneme Obama döneminde yapıldı. On yıl önce başarısız olduktan sonra çatışmanın nüksetmesine izin verildi.

Ancak bu savaş, derinlerdeki önyargıları kırmaya ve iki devletli tahlil fikrini uygulanabilir kılmaya yetecek kadar şok yaratmazsa, hiçbir şey bunu sağlayamaz. Çatışmayı sonlandırmanin karşılıklı olarak kabul edilebilir bir yolu olmadan, daha çok Filistinli ve İsrailli jenerasyonu daha fazla savaşa çarptırılacak.

ETİKETLER: Hamas, İsrail, Net, Savaş, Yönet

Yorumlar

[ Yoruma cevap yazmaktan vazgeç ]

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.